Hakkınızda bir disiplin cezası mı verildi? Bu cezanın hukuka aykırı olduğunu mu düşünüyorsunuz? Devlet memurları, polis, jandarma veya öğrenciler için disiplin cezalarına itiraz etme ve iptal davası açma sürecine dair tüm detaylar bu yazıda. Savunma hakkınızdan dava açma sürelerine, gerekli belgelerden emsal yargı kararlarına kadar bilmeniz gereken her şeyi, uzman gözüyle ve güncel bilgilerle sizler için derledik. Hakkınızı aramak için ilk adımı doğru bilgiyle atın.

Disiplin Cezalarının Hukuki Dayanağı ve Türleri

Kamu hizmetlerinin düzenli, verimli ve hukuka uygun bir şekilde yürütülmesini sağlamak, idarenin temel görevlerinden biridir. Bu görevin ifası sırasında kamu görevlilerinin veya belirli statülerdeki bireylerin (örneğin öğrenciler) uyması gereken kuralları ihlal etmeleri durumunda, idare tarafından uygulanan yaptırımlara disiplin cezası denir. Disiplin hukukunun amacı, ceza hukukundan farklı olarak bir fiili cezalandırmaktan ziyade, kamu düzenini ve hizmetin devamlılığını korumaktır.

Bu cezaların keyfiliğe yol açmaması ve hukuki güvence altında olması esastır. Bu güvencenin en tepesinde Anayasa'nın 129. maddesi yer alır. Bu madde, uyarma ve kınama cezaları da dahil olmak üzere bütün disiplin kararlarının yargı denetimine tabi olduğunu ve hiçbir idari işlemin yargı denetimi dışında bırakılamayacağını amir bir hükümle düzenlemiştir. Dolayısıyla, idare tarafından verilen her türlü disiplin cezası, hukuka uygunluk denetimi için yargı yoluna taşınabilir.

Disiplin cezaları, personelin veya öğrencinin tabi olduğu özel mevzuata göre farklılık gösterir. Genel çerçeve devlet memurları için çizilmiş olsa da kolluk kuvvetleri ve öğrenciler gibi özel statüler için ayrı kanun ve yönetmelikler mevcuttur.

Devlet Memurları İçin Cezalar

Devlet memurlarına uygulanacak disiplin cezaları ve bu cezaları gerektiren fiiller, temel olarak 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun (DMK) 125. maddesinde sistematik bir şekilde düzenlenmiştir. Kanun, "kanunilik" ilkesi gereği, idareye bu listede yer almayan bir ceza verme yetkisi tanımamıştır. Cezalar, fiilin ağırlığına göre en hafiften en ağırına doğru şu şekilde sıralanır:

• Uyarma: Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. Örneğin, göreve özürsüz olarak geç gelmek veya kurumun belirlediği tasarruf tedbirlerine riayet etmemek gibi fiiller bu cezayı gerektirir.
• Kınama: Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Görev sırasında amire veya iş arkadaşlarına karşı saygısız davranmak, devlete ait araç ve gereçleri özel işlerde kullanmak gibi eylemler kınama cezasının temel gerekçelerindendir.
• Aylıktan Kesme: Memurun brüt aylığından 1/30 ile 1/8 arasında kesinti yapılmasıdır. Kasıtlı olarak verilen görevi zamanında yapmamak, özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek gibi daha ciddi fiiller için bu ceza öngörülmüştür.
• Kademe İlerlemesinin Durdurulması: Fiilin ağırlık derecesine göre memurun bulunduğu kademedeki ilerlemesinin 1 ila 3 yıl süreyle durdurulmasıdır. Göreve sarhoş gelmek, gerçeğe aykırı rapor veya belge düzenlemek, 3 ila 9 gün arasında kesintisiz ve mazeretsiz olarak göreve gelmemek gibi fiiller bu cezayı gerektirir.
• Devlet Memurluğundan Çıkarma: Bir memurun, bir daha devlet memurluğuna atanmamak üzere meslekten ihraç edilmesidir. Bu, en ağır disiplin cezasıdır. İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzurunu bozacak eylemlerde bulunmak, bir yılda toplam 20 gün mazeretsiz olarak göreve gelmemek, yetki almadan gizli bilgileri açıklamak veya 5816 Sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanun'a aykırı fiiller işlemek gibi durumlar, bu cezanın verilmesine neden olur.

Kolluk Kuvvetleri ve Öğrenciler İçin Özel Düzenlemeler

657 Sayılı Kanun genel bir çerçeve çizse de bazı meslek grupları ve statüler, hizmetin niteliği gereği özel disiplin rejimlerine tabidir.

Polis ve Jandarma Personeli: Emniyet ve jandarma teşkilatında görevli personelin disiplin işlemleri, 657 Sayılı Kanun'dan ayrı olarak 7068 sayılı Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir. Bu kanun, kolluk hizmetinin kendine özgü hiyerarşik yapısı, emir-komuta zinciri ve 24 saat esasına dayalı çalışma düzeni gibi özellikleri dikkate alarak özel disiplin suçları ve cezaları tanımlamaktadır. Cezalar arasında kısa ve uzun süreli durdurma, meslekten çıkarma gibi yaptırımlar yer alır ve soruşturma usulleri de bu kanuna göre yürütülür.

Öğrenciler: Eğitim ve öğretim kurumlarında da düzeni sağlamak amacıyla öğrencilere yönelik disiplin hükümleri bulunmaktadır. Bu hükümler, eğitim seviyesine göre farklılık gösterir:

• Yükseköğretim (Üniversite): Üniversite öğrencilerinin disiplin iş ve işlemleri, 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun 54. maddesi ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan "Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği" ile düzenlenir. Bu mevzuata göre öğrencilere uyarma, kınama, bir haftadan bir aya kadar veya bir veya iki yarıyıl okuldan uzaklaştırma ve yükseköğretim kurumundan çıkarma gibi cezalar verilebilir.
• Ortaöğretim ve İlköğretim: Lise ve ortaokul öğrencilerinin disiplin süreçleri ise Milli Eğitim Bakanlığı'nın ilgili yönetmelikleri (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği) çerçevesinde yürütülür. Bu düzeylerde verilen cezalar, öğrencinin yaşı ve gelişim seviyesi göz önünde bulundurularak daha çok eğitici ve rehberlik edici bir amaç taşır.

Disiplin Soruşturması Sürecinde Kritik Usul Kuralları

Bir disiplin cezasının hukuka uygunluğu, yalnızca memurun işlediği iddia edilen fiilin doğruluğuna değil, aynı zamanda bu fiilin soruşturulması sırasında izlenen prosedürün kanuna ve hukukun genel ilkelerine uygunluğuna da bağlıdır. İdare hukuku, idarenin eylem ve işlemlerinde keyfiliğe yer bırakmamak adına sıkı şekil ve usul kuralları öngörür. Disiplin soruşturmaları da bu kuralların en titizlikle uygulanması gereken alanlardan biridir. Zira sürecin sonunda kişinin memuriyet statüsünü, maaşını ve kariyerini doğrudan etkileyen yaptırımlar söz konusudur. Bu nedenle, soruşturma aşamasındaki usuli eksiklikler, cezanın esasına girilmeksizin dahi iptal edilmesine yol açabilir. Bu bölümde, disiplin soruşturmasının bel kemiğini oluşturan ve ihlali halinde cezanın hukuki geçerliliğini ortadan kaldıran iki temel usul kuralı olan savunma hakkı ve zamanaşımı süreleri detaylı olarak incelenecektir.

Savunma Hakkının Kullanılması

Savunma hakkı, Anayasa ile güvence altına alınmış temel bir hak olup, idari işlemlerin hukuka uygunluğunun en önemli denetim mekanizmalarından biridir. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 130. maddesi, bu anayasal güvenceyi memur disiplin hukuku alanında somutlaştırmaktadır. Maddeye göre, memurun savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Bu kural, basit bir formalitenin ötesinde, adil bir sürecin temel taşıdır.

Savunma hakkının usulüne uygun şekilde kullandırıldığından bahsedebilmek için şu şartların bir arada bulunması gerekir:

• Açık ve Anlaşılır Suçlama: Memura, hakkında yürütülen soruşturmanın konusu, isnat edilen fiilin ne olduğu, nerede ve ne zaman işlendiği açık ve yazılı bir şekilde bildirilmelidir. Genel ve soyut ifadelerle ("görevde kayıtsızlık göstermek" gibi) yapılan bir bildirim, savunma hakkını kısıtlar.
• Makul Süre Tanınması: Kanun, savunma için en az 7 gün süre verilmesini zorunlu kılar. Bu süre asgaridir; soruşturma dosyasının kapsamı, iddiaların karmaşıklığı gibi durumlar göz önüne alınarak idare tarafından daha uzun ve makul bir süre tanınmalıdır. 7 günlük sürenin altında bir süre verilmesi veya hiç süre verilmemesi, işlemi doğrudan sakatlar.
• Soruşturma Dosyasını İnceleme Hakkı: Etkin bir savunma, ancak ve ancak lehe ve aleyhe olan tüm delillerin bilinmesiyle mümkündür. Bu nedenle, savunması istenen memurun veya vekilinin, soruşturma dosyasında yer alan tüm bilgi ve belgeleri incelemesine olanak tanınmalıdır. Bu hakkın engellenmesi, savunma hakkının özünün ihlali anlamına gelir.

Danıştay, yerleşik içtihatlarında savunma hakkının şeklen değil, özde kullandırılması gerektiğini vurgulamaktadır. Nitekim Danıştay 2. Dairesi'nin K: 2022/500 sayılı kararı gibi emsal kararlar, personele usulüne uygun ve etkin bir savunma hakkı tanınmamasının, verilen disiplin cezasının başka bir incelemeye gerek kalmaksızın iptali için yeterli bir sebep olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Zamanaşımı Süreleri

Hukuk devletinde, hiç kimse sonsuza dek bir suçlama veya yaptırım tehdidi altında yaşayamaz. Bu ilkenin disiplin hukukundaki yansıması, zamanaşımı süreleridir. İdarenin ceza verme yetkisi, kanunda belirtilen sürelerle sınırlıdır. Bu süreler geçirildikten sonra idare, ceza verme yetkisini kaybeder. Zamanaşımı sürelerine uyulmaması, tıpkı savunma hakkının ihlali gibi, verilen cezanın iptaline neden olan mutlak bir hukuka aykırılık halidir. 657 sayılı Kanun'da iki tür zamanaşımı süresi düzenlenmiştir:

1. Soruşturmaya Başlama Zamanaşımı: İdarenin, disiplin cezasını gerektiren fiili öğrendiği tarihten itibaren belirli bir süre içinde harekete geçmesi zorunludur.

   • Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında, disiplin amirleri fiilin işlendiğini öğrendikleri tarihten itibaren 1 ay içinde disiplin soruşturmasını başlatmak zorundadır.
   • Devlet memurluğundan çıkarma cezasında ise, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 6 ay içinde disiplin kovuşturmasına başlanmalıdır.

   Bu süreler hak düşürücü nitelikte olup, bu süreler geçtikten sonra başlatılan bir soruşturmaya dayanılarak ceza verilemez.

2. Ceza Verme Zamanaşımı: Her durumda, idarenin ceza verme yetkisi mutlak bir süreyle sınırlandırılmıştır. Disiplin cezasını gerektiren fiilin işlendiği tarihten itibaren iki yıl içinde herhangi bir disiplin cezası verilmediği takdirde, ceza verme yetkisi tamamen ortadan kalkar. Bu 2 yıllık genel zamanaşımı süresi, fiilin öğrenilip öğrenilmediğine bakılmaksızın işleyen ve idarenin yetkisini sonlandıran kesin bir süredir.

Bu sürelerin takibi, disiplin cezasına karşı açılacak bir iptal davasında hayati öneme sahiptir. Zira idarenin bu sürelere riayet ettiğini ispatlama yükümlülüğü bulunmaktadır. Sürelerin aşıldığının tespiti halinde mahkeme, fiilin işlenip işlenmediğini veya cezanın orantılı olup olmadığını tartışmaksızın, usul yönünden işlemi iptal edecektir.

Disiplin Cezasına Karşı Başvuru Yolları: İtiraz ve İptal Davası

Kamu görevlisine verilen bir disiplin cezası, idari sürecin sonu anlamına gelmez. Hukuk devleti ilkesinin bir gereği olarak, idarenin tüm eylem ve işlemlerinin yargı denetimine tabi olması esastır. Bu kapsamda, hakkında tesis edilen disiplin cezasının hukuka aykırı olduğunu düşünen memur, kanunla belirlenmiş hak arama yollarına başvurabilir. Bu yollar temel olarak iki aşamadan oluşur: idari itiraz ve idare mahkemesinde açılacak iptal davası. Bu başvuru yollarının kullanımı, cezanın türüne göre farklılık göstermekte olup, hak kaybı yaşanmaması adına sürelere ve usul kurallarına titizlikle uyulması kritik öneme sahiptir.

İdari İtiraz Süreci ve Süreleri

İptal davası açmadan önce tüketilmesi gereken veya isteğe bağlı olarak kullanılabilen idari itiraz yolu, uyuşmazlığın yargıya taşınmadan idare içinde çözülmesini amaçlayan bir mekanizmadır. Bu yol, daha hızlı ve daha az masraflı bir çözüm imkanı sunabilir. Ancak her disiplin cezası için idari itiraz yolu öngörülmemiştir.

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'na göre;

• Uyarma, Kınama ve Aylıktan Kesme cezalarına karşı Disiplin Kurulu'na,
• Kademe İlerlemesinin Durdurulması cezasına karşı ise Yüksek Disiplin Kurulu'na itiraz edilebilir.

Bu itirazın yapılabilmesi için kanun koyucu çok kısa bir süre tanımıştır. İlgili memur, cezanın kendisine tebliğ edildiği tarihi izleyen günden itibaren 7 gün içinde yetkili kurula itirazını sunmak zorundadır. Bu 7 günlük süre, hak düşürücü niteliktedir; yani sürenin kaçırılması halinde itiraz hakkı ortadan kalkar ve ceza idari yönden kesinleşir.

Devlet memurluğundan çıkarma cezasına karşı ise herhangi bir idari itiraz yolu bulunmamaktadır. Bu ceza ile tecziye edilen memur, doğrudan iptal davası açmak zorundadır.

İtiraz üzerine ilgili disiplin kurulu, başvuruyu inceleyerek bir karar verir. Kurul, itirazı yerinde bularak cezayı tamamen kaldırabilir veya daha hafif bir ceza ile değiştirebilir. Ancak itiraz üzerine cezanın ağırlaştırılması mümkün değildir. İtiraz mercileri, başvuruyu aldıkları tarihten itibaren 30 gün içinde bir karar vermekle yükümlüdür. Eğer bu süre içinde herhangi bir karar verilmezse, itiraz reddedilmiş sayılır. Hukuk dilinde bu duruma "zımni ret" adı verilir. Zımni ret durumunda, 30 günlük sürenin bittiği tarihten itibaren yargı yoluna başvurma hakkı doğar.

İdare Mahkemesinde Dava Açma Şartları

İdari itiraz yolunun tüketilmesi, reddedilmesi veya bu yolun hiç öngörülmemiş olması durumunda, disiplin cezasına karşı yargı yolu açılır. Disiplin cezaları, nitelikleri itibarıyla birer idari işlem olduğundan, bu işlemlere karşı açılacak davalar idari yargının görev alanına girer.

Dava Açma Süresi: İdari işlemlere karşı dava açma süresi, 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun (İYUK) 7. maddesi ile düzenlenmiştir. Buna göre, disiplin cezasının iptali istemiyle açılacak davalarda genel dava açma süresi 60 gündür. Bu süre de hak düşürücü nitelikte olup, sürenin başlangıç tarihi büyük önem taşır:

1. İdari İtiraz Yolu Kullanılmışsa: İtirazın reddine ilişkin kararın tebliğini izleyen günden itibaren 60 günlük süre başlar. İdarenin 30 gün içinde cevap vermeyerek başvuruyu zımnen reddetmesi halinde ise bu 30 günlük sürenin bitiminden itibaren 60 günlük dava açma süresi işlemeye başlar.
2. İdari İtiraz Yolu Kullanılmamışsa veya Yoksa: Doğrudan dava açılması gereken durumlarda (örneğin devlet memurluğundan çıkarma cezası) veya memurun itiraz hakkını kullanmak istemediği hallerde, cezanın ilk tebliğini izleyen günden itibaren 60 günlük süre içinde dava açılmalıdır.

Görevli ve Yetkili Mahkeme: Disiplin cezasının iptali istemiyle açılacak davalarda görevli mahkeme İdare Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise disiplin cezasını alan kamu görevlisinin görev yaptığı yerdeki İdare Mahkemesidir. Örneğin, Ankara'da görevli bir memura verilen cezanın iptali için dava Ankara İdare Mahkemesi'nde açılmalıdır.

Dava dilekçesinde, disiplin cezasının hangi hukuki sebeplerle (yetki, şekil, sebep, konu, amaç unsurlarındaki sakatlıklar) iptal edilmesi gerektiği, delillerle birlikte açıkça ortaya konulmalıdır. Ayrıca, dava sonuçlanana kadar cezanın uygulanmasının doğuracağı telafisi güç veya imkânsız zararların önlenmesi amacıyla "yürütmenin durdurulması" da talep edilebilir. Mahkemenin bu talebi kabul etmesi halinde, dava süresince ceza uygulanmaz.

İptal Davalarında Esas Alınan İlkeler ve Emsal Yargı Kararları

Disiplin cezasının iptali istemiyle açılan bir davada İdare Mahkemesi, yalnızca soruşturma usulünün doğru işletilip işletilmediğini veya dava açma sürelerine uyulup uyulmadığını denetlemekle kalmaz. Yargı denetiminin en önemli aşaması, cezanın hukukun temel ilkelerine ve esasa uygunluğunun incelenmesidir. İdarenin takdir yetkisinin sınırsız olmadığı bu alanda, Danıştay tarafından yıllar içinde geliştirilen ve istikrar kazanan içtihatlar, hem idareye hem de hak arayan personele yol göstermektedir. Bu ilkeler, idari işlemin hukuka uygunluk denetiminin bel kemiğini oluşturur.

Tipiklik ve Ölçülülük İlkesi

Disiplin hukukunun ceza hukukuna en çok yaklaştığı alanlardan biri, "tipiklik" veya "suçta ve cezada kanunilik" ilkesidir. Bu ilkeye göre, bir personele disiplin cezası verilebilmesi için, personelin eyleminin mevzuatta tanımlanan disiplin suçu tanımına tam olarak uyması gerekir. İdare, kanundaki suç tanımlarını yorum yoluyla genişleterek kapsamı dışında kalan bir eylemi cezalandıramaz. Eylem ile kanuni tanım arasında şüpheye yer bırakmayacak bir örtüşme olmalıdır.

Bu ilkenin en net örneklerinden biri Danıştay 12. Dairesi'nin 2016/6358 Esas sayılı kararında görülmektedir. Karara konu olayda, bir memurun sosyal medya üzerinden yaptığı eleştirel paylaşım, idare tarafından "amire karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketlerde bulunmak" suçu kapsamında değerlendirilerek cezalandırılmıştır. Ancak Danıştay, yapılan paylaşımın içeriğinin eleştiri sınırları içinde kaldığını, kanunda tanımlanan "küçük düşürücü veya aşağılayıcı" fiil tanımına tam olarak uymadığını belirterek tipiklik ilkesi gereğince cezanın hukuka aykırı olduğuna hükmetmiş ve iptal kararını onamıştır.

Bununla bağlantılı bir diğer temel ilke ise "ölçülülük" ilkesidir. Bu ilke, işlenen fiilin ağırlığı ile verilen ceza arasında adil ve makul bir denge olmasını zorunlu kılar. İdare, hafif bir disiplin suçu için orantısız şekilde ağır bir ceza tesis edemez. Örneğin, ilk defa ve mazeretsiz olarak birkaç saat göreve geç gelen bir memura, daha hafif cezalar verilebilecekken doğrudan aylıktan kesme cezasının en üst sınırdan uygulanması ölçülülük ilkesine aykırılık teşkil edebilir. Mahkemeler, cezanın fiilin niteliği, personelin geçmiş hizmetleri ve sicil durumu gibi unsurları göz önünde bulundurarak bir orantı denetimi yapar.

Tarafsızlık ve Delillerin Niteliği

Disiplin soruşturmasını yürüten ve cezayı teklif eden veya bizzat veren makamların tarafsızlığı, sürecin adil bir şekilde işlemesi için hayati öneme sahiptir. Soruşturma konusu olaydan doğrudan etkilenen, olayın tarafı olan veya şikâyeti başlatan bir amirin, aynı soruşturmada karar mercii olması, tarafsızlık ilkesini zedeler.

Danıştay 12. Dairesi'nin 2015/5003 Esas sayılı kararı, bu konuda emsal niteliğindedir. Daire, soruşturmanın açılmasına neden olan ve fiilden doğrudan etkilenen disiplin amirinin, aynı zamanda cezayı veren makam olmasının objektiflik ve tarafsızlık ilkeleriyle bağdaşmayacağına dikkat çekmiştir. Bu durum, kararın hukuka aykırılığı için tek başına yeterli bir sebep olarak kabul edilmiştir.

İptal davalarında üzerinde durulan bir diğer kritik konu ise delillerin yeterliliği ve niteliğidir. Disiplin suçunun işlendiği, idare tarafından şüpheye yer bırakmayacak şekilde somut, objektif ve yeterli delillerle ispatlanmalıdır. Soyut iddialar, varsayımlar veya tek taraflı beyanlar, ceza vermek için yeterli değildir. Danıştay 5. Dairesi'nin 2018/15491 Esas sayılı kararında vurgulandığı üzere, yalnızca şikayetçi amirin soyut ve tek taraflı tutanağına veya beyanına dayanılarak verilen bir disiplin cezası, hukuken geçerli kabul edilemez.

Ayrıca, yargı kararlarıyla güvence altına alınan diğer önemli ilkeler de mevcuttur:

• Lehe Olan Kanun Hükmünün Uygulanması: Disiplin soruşturması devam ederken mevzuatta personel lehine bir değişiklik olursa, yeni ve lehe olan hükmün uygulanması gerekir (Danıştay 2. Dairesi, K: 2023/1928).
• Savunma Hakkıyla Bağlılık: Personele hangi fiil isnat edilerek savunması istenmişse, ceza da ancak o fiil üzerinden verilebilir. Daha hafif bir suç isnadıyla savunma alınıp, sonrasında daha ağır bir suçtan ceza verilmesi, savunma hakkının esastan ihlalidir (DANIŞTAY İdari Dava Daireleri Kurulu, K: 2020/828).

Sonuç olarak, bir disiplin cezasıyla karşı karşıya kalan devlet memuru, kolluk kuvveti personeli veya öğrencinin hak arama yolları kanunlarla ve anayasal güvencelerle korunmaktadır. Bu süreç, cezanın hukuki dayanağından başlayarak soruşturma usulü, zamanaşımı süreleri, savunma hakkının etkin kullanımı gibi şekli unsurlarla ilerler. Cezanın tebliğ edilmesinin ardından başlayan 7 günlük idari itiraz veya 60 günlük iptal davası açma süreleri, hak kaybı yaşanmaması adına titizlikle takip edilmelidir. İdare Mahkemeleri, açılan davalarda yalnızca usuli eksiklikleri değil, aynı zamanda cezanın tipiklik, ölçülülük, tarafsızlık gibi temel hukuk ilkelerine uygunluğunu da denetler. Danıştay kararlarıyla şekillenen bu ilkeler, idarenin takdir yetkisinin keyfiliğe dönüşmesini engelleyen en önemli mekanizmalardır. Karmaşık usul kuralları ve esasa ilişkin ilkeler barındıran bu süreçte, hakların tam ve etkin bir şekilde korunabilmesi için alanında uzman bir hukuk profesyonelinden destek alınması büyük önem taşımaktadır.