Miras, çoğu zaman aileler arasında karmaşık hukuki süreçlere yol açabilen hassas bir konudur. Miras davaları, teknik bilgi ve deneyim gerektiren, usul ve esasa ilişkin birçok detayı barındıran süreçlerdir. Hak kayıplarının önüne geçmek ve adil bir paylaşıma ulaşmak için miras hukuku alanında uzman bir avukatla çalışmak, bu zorlu süreci daha güvenli ve etkin bir şekilde yönetmenizi sağlar. Bu yazımızda, miras davalarında avukat ihtiyacını ve sürecin önemli aşamalarını inceliyoruz.

Miras Davalarına Genel Bakış ve Avukat Desteğinin Önemi

Miras, bir kişinin vefatı üzerine geride bıraktığı malvarlığı değerlerinin (tereke) yasal veya atanmış mirasçılarına intikalini ifade eder. Bu süreç, çoğu zaman duygusal yoğunluğun yüksek olduğu ve aile bireyleri arasında hassasiyetlerin ön plana çıktığı bir dönemdir. Miras bırakanın (muris) son arzularının yerine getirilmesi, malvarlığının adil bir şekilde paylaştırılması ve hukuki ilişkilerinin düzenlenmesi gibi konular, miras hukukunun temel ilgi alanını oluşturur. Türk Medeni Kanunu (TMK), miras hukukuna ilişkin temel düzenlemeleri TMK m. 495-682 maddeleri arasında detaylı bir şekilde ele almıştır. Bu maddeler, mirasçıların kimler olacağından miras paylarına, vasiyetnameden miras sözleşmelerine kadar geniş bir yelpazede hükümler içerir. Ancak, kanun maddelerinin yorumlanması, usul işlemlerinin doğru bir şekilde takip edilmesi ve özellikle mirasçılar arasında anlaşmazlıkların baş göstermesi durumunda, miras davaları kaçınılmaz hale gelebilir. Bu noktada, miras davalarının karmaşık yapısı ve potansiyel hak kayıpları göz önüne alındığında, alanında uzman bir miras avukatının rehberliği ve hukuki desteği büyük önem taşımaktadır.

Miras Davası Nedir ve Nasıl Açılır?

Miras davası, genel bir ifadeyle, murisin vefatının ardından terekenin paylaşımı, mirasçıların hak ve yükümlülükleri, ölüme bağlı tasarrufların (vasiyetname, miras sözleşmesi vb.) geçerliliği veya yorumlanması gibi konularda ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümü amacıyla yetkili mahkemeler nezdinde yürütülen yargısal süreçlerdir. Mirasçılar arasında tereke unsurları, miras payları veya murisin sağlığında yaptığı bazı işlemler konusunda fikir ayrılıkları yaşandığında, bu anlaşmazlıkların hukuki bir zeminde çözüme kavuşturulması için miras davası açılması gerekebilir.

Bir miras davasının açılabilmesi için öncelikle davanın türüne uygun bir dava dilekçesi hazırlanmalıdır. Bu dilekçede, tarafların kimlik bilgileri, davanın konusu, talep sonucu ve deliller açıkça belirtilmelidir. Dava, kural olarak görevli ve yetkili mahkemeye hitaben yazılan bu dilekçenin tevzi bürosuna sunulması ve gerekli başvuru harçları ile gider avansının ödenmesiyle açılmış olur. Miras davalarında görevli mahkeme, davanın konusuna göre Sulh Hukuk Mahkemesi veya Asliye Hukuk Mahkemesi olabilmektedir. Örneğin, mirasçılık belgesi (veraset ilamı) talepleri veya mirasın reddi gibi davalar genellikle Sulh Hukuk Mahkemelerinde görülürken, tenkis, muris muvazaası veya vasiyetnamenin iptali gibi daha karmaşık ve çekişmeli davalar Asliye Hukuk Mahkemelerinin görev alanına girmektedir.

Yetkili mahkeme konusunda ise Türk Medeni Kanunu'nun 576. maddesi (TMK m. 576) önemli bir düzenleme içermektedir. Bu maddeye göre, mirasın paylaştırılmasına, tenkis istemlerine, miras sebebiyle istihkak davalarına ve mirasçılar arasında açılacak tasarrufun iptali davalarına bakmakla yetkili mahkeme, murisinin son yerleşim yeri mahkemesidir. Bu, miras davalarının merkezi bir yerden yürütülmesini ve farklı yerlerde dağınık davaların açılmasının önlenmesini amaçlar. Dava açılmadan önce, tüm yasal ve atanmış mirasçıların kimlik ve adres bilgilerinin doğru bir şekilde tespit edilmesi, dava dilekçesinin usulüne uygun tebliği ve yargılama sürecinin sağlıklı ilerlemesi açısından hayati öneme sahiptir.

Miras Davalarında Neden Bir Avukata İhtiyaç Duyulur?

Miras davaları, hem maddi hem de manevi yönleriyle karmaşık ve teknik bilgi gerektiren süreçlerdir. Kanun maddelerinin ve Yargıtay içtihatlarının doğru yorumlanması, usul kurallarının titizlikle takip edilmesi, delillerin zamanında ve eksiksiz sunulması gibi pek çok detay, davanın seyri ve sonucu üzerinde doğrudan etkilidir. Bu nedenlerle, miras davalarında bir avukattan hukuki destek almak, çoğu zaman bir tercih değil, bir zorunluluk olarak karşımıza çıkar.

1. Hukuki Bilgi ve Deneyim Eksikliği: Miras hukuku, kendine özgü kavramları (saklı pay, tenkis, denkleştirme, muvazaa vb.), süreleri ve usul kuralları olan özel bir hukuk dalıdır. Bu alanda yeterli bilgi ve deneyime sahip olmayan bir kişinin, tüm bu detaylara hakim olması ve haklarını tam olarak savunabilmesi oldukça güçtür. Bir miras avukatı, güncel mevzuatı ve Yargıtay kararlarını takip ederek müvekkili için en doğru hukuki stratejiyi belirler.

2. Hak Kaybı Riskinin Azaltılması: Miras davalarında, dilekçelerin eksik veya hatalı hazırlanması, dava açma veya cevap sürelerinin kaçırılması, önemli bir delilin sunulmaması veya yanlış bir hukuki argümana dayanılması gibi hatalar, telafisi mümkün olmayan hak kayıplarına yol açabilir. Örneğin, belirli dava türleri için kanunda öngörülen zamanaşımı veya hak düşürücü süreler bulunmaktadır ve bu sürelerin kaçırılması halinde dava hakkı ortadan kalkabilir. Uzman bir avukat, bu tür usuli hataların önüne geçerek müvekkilinin haklarını güvence altına alır.

3. Karmaşık Süreçlerin Yönetimi: Miras davaları genellikle birden fazla tarafı içerir ve bu durum, tebligat süreçlerinin, delil toplama aşamalarının ve duruşmaların yönetimini karmaşıklaştırabilir. Özellikle terekenin tespiti, malvarlığı değerlerinin araştırılması, tapu kayıtlarının incelenmesi, banka hesaplarının sorgulanması gibi işlemler, uzmanlık ve titizlik gerektirir. Avukat, tüm bu süreçleri müvekkili adına profesyonel bir şekilde yönetir.

4. Duygusal Yükün Hafifletilmesi: Miras davaları, genellikle aile bireyleri arasında yaşandığı için taraflar üzerinde ciddi bir duygusal yük oluşturabilir. Bu durum, kişilerin objektif karar verme ve hukuki süreci sağlıklı bir şekilde takip etme yeteneklerini olumsuz etkileyebilir. Bir avukat, müvekkilini duygusal çekişmelerden uzak tutarak, hukuki sürece odaklanmasını ve daha rasyonel kararlar almasını sağlar. Aynı zamanda, taraflar arasında uzlaşma zemini arayarak, mümkünse davanın daha kısa sürede ve daha az yıpratıcı bir şekilde sonuçlanmasına katkıda bulunabilir.

5. Etkin Temsil ve Savunma: Duruşmalarda iddia ve savunmaların etkili bir şekilde sunulması, tanıkların doğru sorularla sorgulanması, bilirkişi raporlarına karşı beyanda bulunulması gibi hususlar, davanın kazanılmasında kritik rol oynar. Miras avukatı, hukuki argümanları güçlü bir şekilde ortaya koyarak ve müvekkilinin tezlerini mahkemeye en iyi şekilde aktararak etkin bir temsil sağlar.

Avukatlık Kanunu'nun 164. maddesi, avukatlık ücretinin belirlenmesine ilişkin genel çerçeveyi çizerken, bu profesyonel hizmetin bir bedeli olduğunu da ortaya koymaktadır. Ancak, bir avukatla çalışmanın maliyeti, potansiyel bir hak kaybının getireceği maddi ve manevi zararlarla kıyaslandığında genellikle çok daha düşüktür. Sonuç olarak, miras davalarının içerdiği hukuki incelikler, usuli zorunluluklar ve olası riskler göz önüne alındığında, sürecin en başından itibaren bir miras avukatından profesyonel destek almak, haklarınızın korunması ve adil bir sonuca ulaşılması adına atılacak en doğru adımlardan biridir.

Başlıca Miras Davası Türleri ve Hukuki Dayanakları

Mirasbırakanın vefatının ardından terekenin (miras kalan malvarlığı) paylaşımı sürecinde mirasçılar arasında çeşitli anlaşmazlıklar ortaya çıkabilmektedir. Bu anlaşmazlıkların çözümü için Türk Medeni Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde çeşitli dava yolları öngörülmüştür. Her bir dava türü, kendine özgü koşulları, hukuki dayanakları ve sonuçları olan karmaşık süreçlerdir. Bu nedenle, mirasçıların haklarını koruyabilmeleri ve olası hak kayıplarını önleyebilmeleri adına, miras hukukunda uzmanlaşmış bir avukatın rehberliği büyük önem taşımaktadır. Bu bölümde, miras hukukunda sıkça karşılaşılan başlıca dava türleri ve bu davaların temelini oluşturan yasal düzenlemeler incelenecektir.

Tenkis Davası ve Saklı Pay Kavramı

Tenkis davası, mirasbırakanın (muris) yaptığı bazı ölüme bağlı tasarrufların veya sağlararası karşılıksız kazandırmaların, kanunen korunan saklı paylı mirasçıların miras haklarını ihlal etmesi durumunda açılan bir davadır. Türk Medeni Kanunu, bazı mirasçılara miras paylarının belirli bir oranında dokunulmaz bir hak tanımıştır; bu hakka saklı pay (mahfuz hisse) denir. Murisin bu saklı payları ihlal eden tasarrufları, tenkis davası yoluyla yasal sınırlara çekilir.

Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 505. maddesi, saklı paylı mirasçıları şu şekilde tanımlamaktadır:

• Mirasbırakanın altsoyu (çocukları, torunları vb.),
• Mirasbırakanın anne ve babası,
• Mirasbırakanın eşi.

Bu mirasçıların her birinin saklı pay oranları ise TMK m. 506'da ayrı ayrı düzenlenmiştir. Örneğin, altsoy için yasal miras payının yarısı, anne ve baba için yasal miras payının dörtte biri, sağ kalan eş için ise altsoy veya anne ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olmasına göre değişen oranlarda saklı pay öngörülmüştür. Murisin, bu oranları aşan ve saklı paylı mirasçıların haklarını zedeleyen her türlü karşılıksız kazandırması (vasiyetname ile yapılan bağışlamalar, hayattayken yapılan bazı bağışlamalar vb.) tenkise tabidir. Tenkis davası, saklı payı ihlal edilen mirasçı tarafından, murisin son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesi'nde açılır. Bu dava, mirasçıların yasal haklarının korunması açısından kritik bir öneme sahiptir.

Denkleştirme (Mirasta İade) Davası

Denkleştirme davası, mirasbırakanın sağlığında yasal mirasçılarına (özellikle altsoyuna) yaptığı bazı karşılıksız kazandırmaların, miras paylaşımı sırasında terekeye iade edilerek mirasçılar arasında adaletin ve eşitliğin sağlanmasını amaçlayan bir davadır. Bu davanın temel amacı, murisin bazı mirasçılarını diğerlerine göre kayırmasını önlemek ve miras paylarının adil bir şekilde dağıtılmasını temin etmektir.

Türk Medeni Kanunu'nun 669. ve devamı maddeleri (eski metinlerde TMK m. 699/2'ye atıf yapılmaktaydı), denkleştirmeye tabi kazandırmaları düzenlemektedir. Bunlar arasında mirasçının;

• Aldığı çeyiz,
• Kuruluş sermayesi,
• Bir malvarlığının devralınması,
• Borçtan kurtarılması ve benzeri karşılıksız kazandırmalar sayılabilir.

Ancak, TMK m. 674 ve m. 675 uyarınca, alışılmış ölçülerdeki hediyeler ile çocukların eğitim ve öğretimi için yapılan harcamalar gibi bazı kazandırmalar denkleştirmeye tabi değildir, meğerki muris aksini belirtmiş olsun. Denkleştirme, mirasçının aldığı kazandırmayı aynen terekeye iade etmesi veya bunun değerinin miras payından mahsup edilmesi şeklinde gerçekleşebilir (TMK m. 671). Denkleştirme davası, genellikle mirasın paylaştırılması davasıyla birlikte veya ondan önce açılabilir ve yasal mirasçılar, özellikle de murisin altsoyu tarafından talep edilebilir. Bu dava, mirasçılar arasında adil bir denge kurarak mirasın hakkaniyetli bir şekilde paylaşılmasına hizmet eder.

İzale-i Şüyu (Ortaklığın Giderilmesi) Davası

İzale-i şüyu davası, miras yoluyla mirasçılara intikal eden mallar üzerindeki elbirliği mülkiyetinin veya mirasçılar arasında başka bir nedenle oluşan paylı mülkiyetin sona erdirilerek, her bir mirasçının payının ayrılmasını veya malın satılarak bedelinin payları oranında dağıtılmasını sağlayan bir dava türüdür. Mirasçılar, tereke üzerinde ortak bir mülkiyet hakkına sahip olurlar ve bu ortaklık bazen anlaşmazlıklara yol açabilir. Mirasçılardan herhangi biri, bu ortaklığın sonlandırılmasını isteyebilir.

Ortaklığın giderilmesi, öncelikle aynen taksim (malın fiziki olarak bölüştürülmesi) yoluyla yapılmaya çalışılır. Eğer malın niteliği veya mirasçı sayısı aynen taksime elverişli değilse veya mirasçılar bu konuda anlaşamazsa, mahkeme malın satış yoluyla taksimine karar verir. Satış genellikle açık artırma yoluyla yapılır ve elde edilen bedel, mirasçıların miras payları oranında aralarında paylaştırılır. İzale-i şüyu davaları, görevli mahkeme olan Sulh Hukuk Mahkemesi'nde görülür. Bu dava, miras ortaklığının tasfiyesi ve mirasçıların bireysel mülkiyet haklarına kavuşmaları için önemli bir hukuki yoldur.

Muris Muvazaası (Mirastan Mal Kaçırma) Davası

Muris muvazaası, mirasbırakanın, yasal mirasçılarından mal kaçırmak ve onları miras haklarından yoksun bırakmak amacıyla, gerçekte bağışlama kastı taşıyan bir işlemi, tapuda satış veya başka bir hukuki işlem gibi göstermesi durumudur. Bu, Türk Borçlar Kanunu anlamında bir nispi muvazaa (görünüşteki işlemin tarafların gerçek iradesine uymaması ve gizli bir anlaşmanın bulunması) halidir. Amaç, genellikle belirli mirasçıları kayırmak veya bazı mirasçıların saklı paylarını dahi bertaraf etmektir.

Muris muvazaasının varlığından bahsedebilmek için şu unsurların bir arada bulunması gerekir:

• Görünüşteki işlem: Genellikle tapuda yapılan satış sözleşmesi.
• Muvazaa anlaşması: Tarafların (mirasbırakan ve lehine işlem yapılan kişi) görünüşteki işlemin hüküm doğurmayacağı konusunda anlaşmaları.
• Aldatma kastı: Diğer mirasçıları aldatma ve miras haklarından mahrum bırakma amacı.
• Gizli sözleşme: Tarafların gerçekte arzuladıkları, genellikle bağışlama olan işlem.

Muris muvazaası davalarının hukuki temelini büyük ölçüde 01.04.1974 tarihli ve 1/2 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı oluşturmaktadır. Bu karar, mirastan mal kaçırma amacıyla yapılan muvazaalı işlemlerin geçersiz olduğunu ve mirasçıların bu işlemlere karşı dava açabileceğini hüküm altına almıştır. Miras hakkı ihlal edilen her mirasçı bu davayı açabilir ve önemli bir nokta, muris muvazaası davalarında herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre yoktur. Bu dava, mirasçıların haklarını korumak için güçlü bir hukuki araçtır.

Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı) İstemi

Mirasçılık belgesi (veraset ilamı), bir kişinin vefatı üzerine kimlerin yasal ve/veya atanmış mirasçı olduğunu ve bu mirasçıların miras paylarını gösteren resmi bir belgedir. Bu belge, mirasla ilgili birçok hukuki ve idari işlemin yapılabilmesi için zorunludur. Örneğin, terekeye dahil mallar üzerinde tasarrufta bulunmak, bankadaki paraları çekmek, tapu devir işlemlerini yapmak, veraset ve intikal vergisi beyannamesi vermek veya mirasla ilgili davalarda taraf sıfatını ispatlamak için mirasçılık belgesine ihtiyaç duyulur.

Türk Medeni Kanunu'nun 598. maddesi uyarınca, mirasçılık belgesi, mirasbırakanın son yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi'nden veya noterliklerden talep edilebilir. Noterlere bu yetki, 31 Mart 2011 tarihli ve 6217 sayılı Kanun ile tanınmıştır. Mirasçılık belgesi talebi, çekişmesiz yargı işlerinden olup, yasal veya atanmış mirasçılar tarafından yapılabilir. Alınan mirasçılık belgesi, TMK m. 7 uyarınca miras hakkına dair adi bir karine teşkil eder; yani aksi ispat edilene kadar geçerli kabul edilir. Ancak kesin bir hüküm niteliğinde değildir ve daha sonra açılacak bir dava ile (örneğin mirasçılık belgesinin iptali davası) geçersizliği iddia edilebilir. Bu belge, miras sürecinin başlangıcında atılması gereken temel adımlardan biridir.

Miras Davalarında Zamanaşımı, Dava Süreleri ve Paylaşım Esasları

Miras hukuku, murisin vefatıyla birlikte mirasçılar için hem hakların hem de sorumlulukların doğduğu karmaşık bir alandır. Mirasın paylaşımı sürecinde yaşanabilecek anlaşmazlıklar, çeşitli miras davalarının açılmasına neden olabilir. Bu davaların her birinin kendine özgü tabi olduğu süreler, işleyiş biçimleri ve paylaşım prensipleri bulunmaktadır. Hak kaybı yaşamamak adına bu sürelerin ve esasların bilinmesi, sürecin doğru yönetilmesi açısından hayati önem taşır. Bu bölümde, miras davalarında zamanaşımı ve hak düşürücü süreler, davaların ortalama ne kadar sürdüğü, miras paylaşımı yapılmadığında ortaya çıkabilecek durumlar ve kardeşler arasında miras paylaşımının temel ilkeleri detaylı bir şekilde incelenecektir.

Farklı Dava Türlerine Göre Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler

Miras davalarında hak arayışının belirli süreler içerisinde yapılması gerekmektedir. Bu süreler, zamanaşımı veya hak düşürücü süre olarak karşımıza çıkar. Zamanaşımı süresinin dolması, hakkın dava yoluyla talep edilebilmesini engellerken; hak düşürücü sürenin geçmesi ise hakkın kendiliğinden sona ermesine yol açar. Bu nedenle, mirasçılar için bu sürelerin takibi büyük önem arz eder.

Başlıca miras davası türlerine göre zamanaşımı ve hak düşürücü süreler şöyledir:

• Tenkis Davası Zamanaşımı: Mirasbırakanın tasarruf özgürlüğünü aşarak saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal eden kazandırmalarına karşı açılan tenkis davasında, mirasçıların bu ihlali öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl ve her halükarda murisin ölümünden ya da mirasın açılmasından (örneğin vasiyetnamenin açılması) itibaren 5 yıl içinde dava açılmalıdır. Bu süreler hak düşürücü niteliktedir.
• Miras Sebebiyle İstihkak Davası Zamanaşımı: Terekeye dahil bir malı haksız olarak elinde bulunduran kişilere karşı açılan bu davada zamanaşımı süresi, davalının iyi veya kötü niyetli olmasına göre değişiklik gösterir. Davacının, hem mirasçı olduğunu hem de iyi niyetli davalının tereke malını elinde bulundurduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl ve her halde murisin ölümü veya vasiyetnamenin açılmasından itibaren 10 yıl içinde dava açılmalıdır. Eğer davalı kötü niyetli ise, bu süre 20 yıldır.
• Muris Muvazaası (Mirastan Mal Kaçırma) Davası Zamanaşımı: Mirasbırakanın, mirasçılarından mal kaçırmak amacıyla yaptığı danışıklı işlemlere (muvazaalı tasarruflara) karşı açılan bu dava türü için herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre bulunmamaktadır. Bu dava, işlemin muvazaalı olduğu anlaşıldığı her zaman açılabilir. Bu durum, Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarıyla da desteklenmektedir.
• Denkleştirme Davası Zamanaşımı: Murisin, yasal mirasçılarına sağlığında yaptığı karşılıksız kazandırmaların terekeye iadesi ve miras payları arasında denklik sağlanması amacıyla açılan denkleştirme davası, Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 146 uyarınca 10 yıllık genel zamanaşımı süresine tabidir. Bu dava, mirasın paylaştırılması tamamlanana kadar açılabilir.
• Mirasçılık Belgesinin (Veraset İlamı) İptali Davası: Mirasçılık belgesinin gerçeğe aykırı olduğu iddiasıyla açılan bu dava için herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre öngörülmemiştir; her zaman açılabilir.
• Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası: Vasiyetname gibi ölüme bağlı tasarrufların iptali için açılacak davalarda, mirasçının tasarrufu, iptal sebebini ve kendi hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıllık hak düşürücü süre söz konusudur. Her halde, vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren iyi niyetli davalılara karşı 10 yıl, kötü niyetli davalılara karşı ise 20 yıllık zamanaşımı süresi uygulanır.

Bu sürelerin kaçırılması, telafisi mümkün olmayan hak kayıplarına yol açabileceğinden, mirasla ilgili bir uyuşmazlık durumunda vakit kaybetmeden hukuki destek almak kritik önem taşır.

Miras Davalarının Ortalama Ne Kadar Sürdüğü

Miras davalarının ne kadar süreceği, davanın niteliği, tarafların sayısı, delillerin toplanma süreci, mahkemelerin iş yükü, bilirkişi incelemesi gerekip gerekmediği ve istinaf/temyiz gibi kanun yollarına başvurulup başvurulmadığı gibi birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu nedenle her dava için kesin bir süre vermek mümkün değildir.

Ancak, uygulamadaki tecrübeler ve Adalet Bakanlığı verileri ışığında bazı ortalama sürelerden bahsetmek mümkündür:

• Çekişmesiz yargı işleri (örneğin, noterden veya mahkemeden mirasçılık belgesi alınması) genellikle birkaç ay gibi kısa sürelerde sonuçlanabilir.
• Miras paylaşımı (taksim) davası ve izale-i şüyu (ortaklığın giderilmesi) davası gibi davalar, özellikle malvarlığının kapsamlı olması veya taraflar arasında yoğun anlaşmazlık bulunması durumunda ortalama 2 ila 3 yıl sürebilmektedir.
• Tenkis davası veya veraset ilamının iptali davası gibi davalar genellikle 1 ila 2 yıl arasında sonuçlanabilir.
• Muris muvazaası nedeniyle tapu iptal ve tescil davaları, özellikle taşınmazlarla ilgili olup keşif, bilirkişi raporları ve potansiyel kanun yolu süreçleri nedeniyle daha uzun sürebilir; bu tür davaların 3 ila 5 yıl veya daha fazla sürmesi beklenebilir.
• Miras sebebiyle istihkak davası da delil durumu ve taraf sayısına göre 1,5 ila 2,5 yıl aralığında sürebilir.

Avrupa Adaletin Etkinliği Komisyonu (CEPEJ) verilerine göre Türkiye'de miras davaları için ortalama çözüm süresi genel bir gösterge olarak belirtilse de, her dosyanın kendine özgü koşulları olduğu unutulmamalıdır. Davanın bir avukat aracılığıyla takip edilmesi, sürecin daha etkin yönetilmesine ve olası gecikmelerin en aza indirilmesine yardımcı olabilir.

Miras Paylaşımı Yapılmazsa Ne Olur?

Mirasbırakanın ölümüyle birlikte, mirasçılar tereke üzerinde elbirliğiyle mülkiyet hakkına sahip olurlar. Bu, mirasçıların terekeye dahil malvarlığı değerleri üzerinde tek başlarına tasarrufta bulunamayacakları, tüm mirasçıların birlikte hareket etmesi gerektiği anlamına gelir. Miras paylaşımı yapılmadığı sürece bu "miras ortaklığı" devam eder.

Miras paylaşımı yapılmazsa şu durumlar ortaya çıkabilir:

• Kişisel Mülkiyet Kurulamaması: Mirasçılar, terekeye dahil belirli bir mal (örneğin bir ev veya araba) üzerinde kişisel mülkiyet hakkı iddia edemezler. Malvarlığı, ortaklığa aittir.
• Tasarruf Yetkisinde Sınırlama: Terekeye dahil malların satışı, kiralanması veya üzerinde bir hak tesisi gibi önemli tasarruf işlemleri için genellikle tüm mirasçıların oybirliğiyle karar alması gerekir. Bu durum, acil durumlarda veya fırsatlar söz konusu olduğunda sorun yaratabilir.
• Anlaşmazlıkların Sürmesi: Paylaşım yapılmadıkça, mirasçılar arasındaki mevcut veya potansiyel anlaşmazlıklar devam eder ve bu durum aile içi ilişkileri olumsuz etkileyebilir.
• Hukuki Yollara Başvuru: Anlaşmazlık durumunda, mirasçılardan herhangi biri miras paylaşımı davası (taksim davası) veya terekeye dahil mallardaki ortaklığın sonlandırılması için izale-i şüyu (ortaklığın giderilmesi) davası açabilir.
• Mirastan Mal Kaçırmanın Sonuçları: Miras paylaşım sürecindeki belirsizlik veya anlaşmazlıklar, bazı mirasçıları mirastan mal kaçırmaya itebilir. Türk Ceza Kanunu (TCK) m. 144/1 uyarınca, “Hileli davranışlarla başkasını aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.” ifadesi genel dolandırıcılık suçunu tanımlarken, miras hukukuna özgü olarak mirastan mal kaçırma eylemleri de bu kapsamda veya özel hükümlerle cezalandırılabilir. Mirasçının miras hakkını ihlal eden ve mal kaçıran kişi hakkında hukuki ve cezai sorumluluk doğabilir. Özellikle, mirasçıların miras hakkını ihlal etmek kastıyla tereke mallarını gizleyen, kaçıran veya bu yönde hileli davranışlarda bulunan kişiler, diğer mirasçıların zararlarını tazmin etmekle yükümlü olurlar ve eylemleri suç teşkil ediyorsa cezai yaptırımla karşılaşabilirler.

Bu nedenlerle, mirasın adil ve hızlı bir şekilde paylaşılması, tüm mirasçıların menfaatine olacaktır.

Kardeşler Arasında Miras Paylaşımı İlkeleri

Kardeşler arasında miras paylaşımı, Türk Medeni Kanunu’nda belirlenen yasal mirasçılık ve pay oranlarına göre yapılır. Temel ilkeler şunlardır:

1. Eşitlik İlkesi: Aynı zümrede (derecede) bulunan yasal mirasçılar, miras paylarını eşit olarak alırlar. Örneğin, mirasbırakanın çocukları (kardeşler) birinci zümre mirasçılardır ve kural olarak mirastan eşit pay alırlar.
2. Halefiyet (Kök İçinde Halefiyet) İlkesi: Mirasbırakandan önce ölmüş olan yasal mirasçının yerine, kendi altsoyu (çocukları, torunları) geçer. Örneğin, üç kardeşten biri babalarından önce vefat etmişse ve vefat eden kardeşin iki çocuğu varsa, babanın mirası üçe bölünür; sağ olan iki kardeş kendi paylarını alır, vefat eden kardeşin payı ise onun iki çocuğu arasında eşit olarak paylaştırılır.
3. Murisin Eşinin Durumu:
   • Murisin eşi hayatta ise: Sağ kalan eşin miras payı, birlikte mirasçı olduğu zümreye göre değişir. Eğer mirasbırakanın çocukları (kardeşler) ve eşi mirasçı ise, sağ kalan eş mirasın 1/4'ünü alır. Geriye kalan 3/4'lük kısım ise çocuklar (kardeşler) arasında eşit olarak paylaştırılır.
   • Murisin eşi hayatta değil ise (veya evlilik sona ermişse) ve altsoyu (çocukları) varsa: Bu durumda mirasın tamamı çocuklar (kardeşler) arasında eşit olarak paylaştırılır.
4. Saklı Paylar: Kardeşler (altsoy olarak) saklı paylı mirasçılardır. Mirasbırakan, ölüme bağlı tasarruflarıyla (örneğin vasiyetname ile) miras paylarını düzenleyebilir ancak kardeşlerin saklı paylarına dokunamaz. Kardeşlerin yasal miras payının yarısı saklı paylarıdır. Saklı paylarına tecavüz edilmesi durumunda tenkis davası açma hakları doğar.
5. Vasiyetnamenin Varlığı: Eğer mirasbırakan geçerli bir vasiyetname bırakmışsa, paylaşım öncelikle vasiyetnamedeki iradeye göre yapılır. Ancak vasiyetname, saklı payları ihlal edemez.

Kardeşler arasında miras paylaşımında anlaşma sağlanamaması durumunda, her bir kardeş Sulh Hukuk Mahkemesi'nde mirasın paylaştırılması (taksim) davası veya ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davası açarak mahkeme kararıyla paylaşımın yapılmasını talep edebilir. Bu süreçlerde, özellikle malvarlığının değerlendirilmesi, payların doğru hesaplanması ve usuli işlemlerin eksiksiz yerine getirilmesi için bir miras avukatından destek almak, hak kayıplarının önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Miras Davalarında Avukatlık Ücretleri ve Yargılama Giderleri

Miras davaları, duygusal ve hukuki açıdan karmaşık süreçler olmasının yanı sıra, taraflar için önemli bir maliyet kalemini de beraberinde getirebilir. Miras avukatıyla çalışmaya karar veren kişilerin en çok merak ettiği konuların başında avukatlık ücretleri ve dava sürecinde ortaya çıkacak diğer masraflar gelmektedir. Bu bölümde, miras davalarındaki ücretlendirme esasları ve yargılama giderlerine ilişkin temel bilgileri bulabilirsiniz.

Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine Göre Belirlenen Ücretler

Türkiye'de avukatlık ücretleri, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ve her yıl Türkiye Barolar Birliği (TBB) tarafından hazırlanıp Adalet Bakanlığı'nca onaylandıktan sonra Resmi Gazete'de yayımlanan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi (AAÜT) ile düzenlenir. Bu tarife, avukatların alabileceği en düşük ücretleri belirler ve bu miktarların altında bir ücretle iş kabul edilmesi yasal olarak mümkün değildir.

Miras davaları için AAÜT'de genellikle iki tür ücretlendirme öngörülür:

1. Maktu Ücret: Davanın konusuna veya görüleceği mahkemeye göre önceden belirlenmiş sabit ücretlerdir. Örneğin, 2024-2025 AAÜT (ilgili döneme ait güncel tarife esas alınmalıdır) kapsamında, Sulh Hukuk Mahkemelerinde görülecek davalar için farklı, Asliye Hukuk Mahkemelerinde görülecek davalar için farklı asgari maktu ücretler belirlenmiştir. Örneğin, bir önceki dönem tarifelerinde izale-i şüyu (ortaklığın giderilmesi) davaları veya miras paylaşım davaları için Asliye Hukuk Mahkemesi üzerinden yaklaşık 30.000 TL, Sulh Hukuk Mahkemelerinde takip edilen işler için ise yaklaşık 18.000 TL gibi asgari ücretler öngörülmüş olabilir. Bu rakamlar her yıl güncellendiği için güncel tarifeye bakmak esastır.
2. Nispi Ücret: Dava konusunun değeri üzerinden belirli bir yüzde ile hesaplanan ücretlerdir. Özellikle malvarlığı değerinin yüksek olduğu tenkis, denkleştirme, muris muvazaası gibi davalarda nispi ücret uygulaması yaygındır.

TBB tarafından yayınlanan AAÜT'nin yanı sıra, yerel barolar da kendi bulundukları il için tavsiye niteliğinde ücret çizelgeleri yayınlayabilirler. Örneğin, Ankara Barosu'nun 2025 yılı için tavsiye edilen ücret çizelgesinde (bu bir örnektir, güncel ve ilgili baronun tarifesi kontrol edilmelidir) mirasçılık belgesinin mahkemeden alınması için farklı, noterden alınması için farklı tavsiye ücretleri yer alabilir. Örneğin, mahkemeden mirasçılık belgesi için 36.000 TL, noterden ise 22.500 TL gibi bir tavsiye ücreti belirlenmiş olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, bağlayıcı olan TBB'nin yayınladığı AAÜT'dir; yerel baro tarifeleri ise yol gösterici niteliktedir.

Dava Değeri Üzerinden Yüzdelik Avukatlık Ücreti

Avukatlık Kanunu'nun 164. maddesi, avukatlık ücretinin dava değeri üzerinden belirlenmesi durumunda, bu oranın %25'i aşamayacağını hükme bağlamıştır. Bu, özellikle mirasın konusu olan malvarlığının değeri yüksek olduğunda önem kazanan bir düzenlemedir.

AAÜT'de bazı dava türleri için hem asgari bir maktu ücret hem de dava değerinin belirli bir yüzdesi şeklinde nispi ücret öngörülebilir. Örneğin, tenkis davası, denkleştirme davası veya muvazaa nedeniyle tapu iptali ve tescil davası gibi davalarda, AAÜT'de "38.000 TL’den az olmamak üzere dava değerinin %15’i" gibi bir ücretlendirme şekli görülebilir. Bu durumda avukat, belirlenen asgari maktu ücretten az olmamak kaydıyla, dava değerinin belirtilen yüzdesi üzerinden ücret talep edebilir.

Avukat ile müvekkil arasında yapılacak avukatlık sözleşmesinde ücret konusu net bir şekilde kararlaştırılmalıdır. Bu sözleşmede, ücretin maktu mu, nispi mi, yoksa karma bir sistemle mi belirleneceği, ödeme şekli ve zamanı gibi detaylar açıkça yer almalıdır. Şeffaf bir ücret anlaşması, ileride doğabilecek anlaşmazlıkların önüne geçilmesi açısından kritik öneme sahiptir.

Mahkeme Masrafları Kim Tarafından Karşılanır?

Miras davası açılırken avukatlık ücretinin yanı sıra bir dizi mahkeme masrafının da ödenmesi gerekir. Bu masraflar genel olarak şunları içerir:

• Başvurma Harcı: Dava açılırken devlete ödenen sabit bir harçtır.
• Peşin Harç (Nispi Harç): Dava konusunun değeri üzerinden hesaplanan ve dava açılırken bir kısmı peşin olarak ödenen harç türüdür. Özellikle tapu iptali ve tescil, tenkis gibi malvarlığına ilişkin davalarda bu harç miktarı önemli olabilir.
• Gider Avansı: Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 114. maddesi uyarınca, gider avansının yatırılması bir dava şartıdır. Yani, bu avans yatırılmadan davaya devam edilmesi mümkün değildir. Gider avansı; tebligat masrafları, tanık ve bilirkişi ücretleri, keşif giderleri gibi yargılama sırasında yapılması muhtemel harcamalar için davacıdan peşin olarak alınır. Adalet Bakanlığı tarafından her yıl "Gider Avansı Tarifesi" yayımlanır ve bu tarifeye göre miktar belirlenir.

Peki, bu masraflar nihai olarak kim tarafından karşılanır? HMK'nın 332. maddesi uyarınca, yargılama giderleri kural olarak davada haksız çıkan tarafa yükletilir. Yani, davayı açan taraf başlangıçta bu masrafları karşılasa da, dava sonunda haklı bulunması durumunda, yaptığı masrafların büyük bir kısmını (veya tamamını) karşı taraftan alabilir.

Ayrıca, dava sonucunda lehine hüküm kurulan taraf için, davayı kaybeden tarafça karşı vekalet ücretine (yargılama gideri vekalet ücreti) hükmedilir. Bu ücret, müvekkilin kendi avukatına ödediği asıl avukatlık ücretinden farklı olup, AAÜT'ye göre belirlenir ve kazanan tarafın vekili lehine hükmedilir, ancak müvekkile aittir.

Miras davalarının mali boyutu, davanın türüne, konusunun değerine, taraf sayısına ve davanın ne kadar süreceğine göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, dava sürecine başlamadan önce bir miras avukatından hem hukuki süreç hem de olası masraflar hakkında detaylı bilgi almak, sürecin daha öngörülebilir ve yönetilebilir olmasına katkı sağlayacaktır.

Miras Hukukunda Özel Durumlar ve Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirmeler

Miras hukuku, yalnızca malvarlığının intikalini değil, aynı zamanda mirasçılar arasındaki ilişkileri ve özel durumları da düzenleyen kapsamlı bir hukuk dalıdır. Kanun maddelerinin yorumlanması ve uygulanmasında Yargıtay içtihatları kritik bir rol oynar. Bu bölümde, miras hukukunda sıkça karşılaşılan bazı özel durumlar ve bu durumların Yargıtay kararları ışığında nasıl değerlendirildiğine değinilecektir. Bu özel durumların doğru anlaşılması ve yönetilmesi, miras davalarında hak kaybı yaşanmaması adına büyük önem taşır.

Sağ Kalan Eşin Konut ve Ev Eşyası Üzerindeki Hakkı

Miras hukukumuz, mirasbırakanın vefatı durumunda sağ kalan eşin mağduriyetini önlemek ve yaşam standardını korumak amacıyla özel düzenlemeler getirmiştir. Türk Medeni Kanunu (TMK) madde 652, bu düzenlemelerden en önemlilerinden biridir. Bu maddeye göre, eşlerden birinin ölümü hâlinde tereke malları arasında ev eşyası veya eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; sağ kalan eş, bunlar üzerinde kendisine miras hakkına mahsuben mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir. Haklı sebeplerin varlığı hâlinde, sağ kalan eşin veya mirasbırakanın diğer yasal mirasçılarından birinin istemi üzerine, mülkiyet yerine intifa veya oturma hakkı tanınmasına da karar verilebilir.

Bu hakkın kullanılabilmesi için temel koşullar şunlardır:

• Sağ kalan eşin mirasçı sıfatına sahip olması.
• Tereke malları arasında eşlerin birlikte yaşadıkları bir konutun veya ev eşyasının bulunması.
• Sağ kalan eşin bu yönde bir talepte bulunması.

Yargıtay kararlarında da vurgulandığı üzere, TMK m. 652'den doğan bu hak, mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan haklardan (örneğin, TMK m. 240) farklı ve bağımsız bir haktır. Sağ kalan eş, miras payına mahsuben konutun veya ev eşyasının kendisine özgülenmesini talep ettiğinde, bu talep bir tür paylaştırma niteliğinde olduğundan, görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesi'dir. Yargıtay, bu tür davalarda öncelikle sağ kalan eşin korunması ilkesini gözetmekte ve talebin haklılığını somut olayın koşullarına göre değerlendirmektedir. Örneğin, Yargıtay 8. Hukuk Dairesi'nin 08.07.2014 tarihli, 2014/5677 E., 2014/14501 K. sayılı kararı bu ayrımı ve görevli mahkemeyi net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Miras Paylaşım Sözleşmelerinin Geçerlilik Şartları

Mirasçılar, mirasbırakanın vefatından sonra terekenin nasıl paylaşılacağı konusunda kendi aralarında anlaşmaya varabilirler. Bu anlaşmalar, miras paylaşım sözleşmeleri (taksim sözleşmeleri) olarak adlandırılır. TMK m. 676 uyarınca, miras paylaşım sözleşmesinin geçerli olabilmesi için yazılı şekilde yapılması zorunludur. Bu yazılı şekil şartı, bir geçerlilik koşuludur ve uyulmaması halinde sözleşme geçersiz sayılır.

Yargıtay, miras paylaşım sözleşmelerinin geçerliliği konusunda şekil şartlarına titizlikle uymaktadır. Örneğin, Yargıtay 8. Hukuk Dairesi'nin 22.01.2013 tarihli, 2012/6271 E., 2013/598 K. sayılı kararında, mirasçılar arasında yapılan taksim sözleşmesinde yer alan parmak izlerinin o dönem yürürlükte olan Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (HUMK) 297. maddesine (yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda da benzer düzenlemeler bulunmaktadır) uygun şekilde usulüne göre tasdik edilmemiş olması nedeniyle sözleşmenin geçersiz olduğuna hükmedilmiştir. Bu durum, sözleşmenin içeriği ne olursa olsun, şekil eksikliğinin sözleşmeyi hükümsüz kılabileceğini göstermektedir.

Ayrıca, mirasın açılmasından, yani mirasbırakanın ölümünden önce mirasla ilgili yapılan sözleşmelerin geçerliliği de özel bir düzenlemeye tabidir. TMK m. 678'e göre, mirasbırakanın katılması veya izni olmaksızın bir mirasçının henüz açılmamış bir miras hakkında diğer mirasçılarla veya üçüncü bir kişi ile yapacağı sözleşmeler geçerli değildir. Ancak, böyle bir sözleşme mirasbırakanın katılmasıyla veya izniyle yapılmışsa geçerli kabul edilir. Yargıtay kararları da bu hükmü destekler niteliktedir; mirasbırakanın sağlığında, tüm mirasçıların ve bizzat mirasbırakanın katılımıyla yapılan paylaşım sözleşmeleri hukuken geçerli kabul edilebilmektedir.

Mirasta Denkleştirme İsteminin Zamanaşımı

Mirasta denkleştirme, mirasbırakanın yasal mirasçılarına (özellikle altsoyuna) sağlığında yapmış olduğu karşılıksız kazandırmaların, mirasın paylaşımı sırasında terekeye iade edilerek miras payları arasında adaletin sağlanmasını amaçlayan bir müessesedir. Denkleştirme isteminin ne zamana kadar ileri sürülebileceği önemli bir konudur.

Yargıtay içtihatları bu konuda yol göstericidir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin 16.01.2014 tarihli, 2013/25017 E., 2014/573 K. sayılı kararı bu hususu net bir şekilde ortaya koymaktadır. Buna göre:

• Miras henüz paylaşılmamışsa: Denkleştirme istemi, mirasın paylaşılması tamamlanana kadar her zaman ileri sürülebilir. Bu durumda, denkleştirme istemi miras paylaşılmadığı sürece zamanaşımına uğramaz.
• Miras paylaşılmışsa (taksim edilmişse): Denkleştirme istemi, mirasın taksim edildiği tarihten itibaren on yıllık zamanaşımı süresi içinde ileri sürülmelidir.

Bu ayrım, denkleştirme talebinde bulunacak mirasçıların haklarını korumaları açısından kritik öneme sahiptir. Tereke henüz elbirliği mülkiyeti halindeyken ve fiili bir paylaşım yapılmamışken denkleştirme talebi zamanaşımına tabi değilken, mirasçılar arasında resmi veya fiili bir taksim gerçekleşmişse, bu tarihten itibaren on yıllık süreye dikkat edilmesi gerekmektedir.

Mirasın Paylaştırılmasında Hakimin Yetkisi

Mirasçılar, terekenin paylaşımı konusunda anlaşamazlarsa, her biri sulh hukuk mahkemesinden mirasın paylaştırılmasını isteyebilir. TMK m. 642 uyarınca, mirasçılardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince ortaklığı sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilir.

Paylaştırma davasında hakimin geniş yetkileri bulunmaktadır. TMK m. 642/2 hükmüne göre, hâkim, terekenin tamamını ve terekedeki malların her birini göz önünde tutarak, olanak varsa taşınmazlardan her birinin tamamının bir mirasçıya verilmesi suretiyle paylaştırma yapabilir. Mirasçılara verilen taşınmazların değerleri arasındaki fark para ödenmesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır. Yargıtay kararlarında da vurgulandığı üzere, aynen taksim (malın fiziken bölünerek paylaştırılması) imkanı varsa, öncelikle bu yola gidilmelidir. Mahkemenin, aynen taksim olanağı varken mirasçıları doğrudan satışa zorlayacak bir yöntemi benimsemesi, yasal düzenlemelere ve hakkaniyete aykırı bulunabilir. Örneğin, Yargıtay 14. Hukuk Dairesi'nin 29.06.2015 tarihli, 2014/13185 E., 2015/7202 K. sayılı kararında, birden fazla bağımsız bölümün değerlerinin eşit kabul edilmesinin eşyanın tabiatına aykırı olduğu ve aynen taksim imkanının yeterince araştırılmadığı belirtilmiştir. Hakim, paylaştırmada mirasçıların pay oranlarını, terekedeki malların niteliklerini ve mümkünse mirasçıların kişisel durumlarını dikkate alarak en adil çözümü bulmaya çalışır.

Miras hukuku, görüldüğü üzere pek çok teknik detay, özel durum ve yoruma açık nokta barındırmaktadır. Sağ kalan eşin haklarından paylaşım sözleşmelerinin geçerliliğine, denkleştirme taleplerinden hakimin paylaştırma yetkisine kadar birçok konuda Yargıtay içtihatları yol gösterici olmaktadır. Bu karmaşık süreçlerde, mirasçıların haklarını tam olarak anlayabilmeleri, olası uyuşmazlıkları en başından doğru yönetebilmeleri ve hak kayıplarına uğramamaları için alanında uzman bir miras avukatından hukuki destek almaları hayati önem taşımaktadır. Miras avukatı, müvekkilinin durumunu özel olarak analiz ederek en uygun hukuki stratejiyi belirleyecek, dava süreçlerini titizlikle takip edecek ve miras hakkının korunmasını sağlayacaktır.