Hayvan sahiplerinin hukuki ve cezai sorumlulukları, Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ceza Kanunu ile düzenlenmiş olup, hayvanların neden olduğu zararlar kapsamlı bir mevzuat düzenlenerek ele alınmaktadır.

Hukuki Sorumluluk

Türk hukuk sisteminde, hayvan sahiplerinin hukuki sorumlulukları, Türk Borçlar Kanunu'nda (TBK) açıkça düzenlenmiştir. Özellikle TBK'nın 67 ve 68. maddeleri, bu alandaki hukuki çerçeveyi belirlemekte olup, hayvan sahiplerinin hayvanlarının neden olduğu zararlardan kusursuz sorumlu olduklarını ifade etmektedir. Bu durum, hayvan bulundurmanın beraberinde getirdiği sorumluluğun ve toplumsal güvenliğin bir gereğidir.

TBK Madde 67 ve 68: Kusursuz Sorumluluk

Türk Borçlar Kanunu Madde 67, hayvanların fiillerinden doğan zararlar için, hayvan bulunduran kişiyi, bu zararların meydana gelmesinde kusuru olmasa dahi doğrudan sorumlu tutar. Bu durum, kanunun getirdiği bir tür "kusursuz sorumluluk" biçimidir ve bu madde, hayvan sahiplerinin dikkatli olmasını sağlamak amacı taşır. Ancak, hayvan sahibi, gerekli tüm özeni gösterdiğini kanıtlayarak sorumluluktan kurtulma şansına sahiptir. Bu, sorumluluğun tamamen üstlenilmesinin dışında, zararın önlenmesi için başvurulan tedbirlerin de ciddi anlamda dikkate alındığını gösterir.

Hayvanların Verdiği Zararlara İlişkin Öngörülen Sorumluluk

Türk Borçlar Kanunu Madde 68 ise başka bir kriter üzerinden değerlendirme yapmaktadır. Herhangi bir zarar durumunda taşınmazın zilyedi olan kişiye, hayvanı yakalayarak alıkoyma veya zarar durumunu etkisiz hale getirme hakkı tanınmaktadır. Bu maddede, zarar gören kişiler için getirilen haklar, zararların etkili bir şekilde kontrol altına alınmasını sağlamayı hedefler. Hayvanın başkası tarafından kışkırtılması veya ürkütülmesi sonucu ortaya çıkan zararlardan ise, hayvan sahibi, kışkırtıcıya veya üçüncü kişilere karşı rücu hakkına sahiptir.

Hayvan Bulunduranların Yükümlülükleri

Hayvan bulunduranların yükümlülükleri, sadece hayvanın verdiği fiziksel zararlarla sınırlı değildir. Bunlar içinde, hayvanın sebep olabileceği psikolojik ve çevresel zararlar da bulunmaktadır. Hayvan sahiplerinin yükümlülükleri şunları içerir:

• Hayvanın ihtiyaç duyduğu beslenme, sağlık bakımı ve güvenliğinin sağlanması.
• Hayvanın başkalarına zarar vermesini engellemek amacıyla gerekli her tür önlemin alınması.
• Hayvandan kaynaklanabilecek çevresel veya ekonomik zararlardan dolayı gerekli sigorta ve tazminat önlemlerinin alınması.

Kusursuz Sorumluluğun Toplum Üzerindeki Etkisi

Kusursuz sorumluluk ilkesi, sadece hayvan sahiplerini değil, aynı zamanda toplumun haklarını da koruma altına alır. Hayvanların herhangi bir zarar vermesi durumunda, sahiplerinin yasal olarak sorumlu tutulmaları, toplum içinde hayvanlarla ilgili güven duygusunu pekiştirir. Bu kapsamda toplum, hayvan sahipleri tarafından alınan tedbirlerin etkinliğine dair güvence almış olur. Böylece, hayvanlar ve insanlar arasında güvenli bir yaşam alanı oluşturulması sağlanır.

Özetle, Türk Borçlar Kanunu'nun ilgili hükümleri, hayvan sahiplerinin sorumluluk ve yükümlülüklerini net bir şekilde ortaya koyarken, zararın engellenmesine yönelik proaktif bir yaklaşım geliştirilmesini teşvik etmektedir. Bu durum, hem hayvan sahiplerini sorumlu davranmaya yönlendirir hem de toplumsal zararların önüne geçilmesine katkıda bulunur.

Cezai Sorumluluk

Hayvan sahiplerinin taşıdığı sorumluluklar yalnızca hukuki değil, aynı zamanda cezai yükümlülükleri de kapsar. Hayvanların topluma karşı oluşturabileceği tehlikeler, Türk Ceza Kanunu (TCK) ile detaylandırılarak yaptırımlara tabi tutulmuştur. Bu bağlamda, özellikle TCK'nın 177. maddesi, hayvan sahiplerinin dikkate alması gereken önemli bir düzenleme içermektedir.

TCK m.177'nin Kapsamı

Türk Ceza Kanunu'nun 177. maddesi, bir hayvanın tehlike yaratacak biçimde serbest bırakılması veya kontrolünün ihmal edilmesi durumunda uygulanacak cezai yaptırımları açıklar. Bu maddeye göre, bir hayvanın gözetimsiz bırakılması sonucu başkalarının hayatını veya sağlığını tehdit etmesi, cezai sorumluluk doğurur. Kanun, bu gibi hallerde mağduriyetlerin önlenebilmesi için caydırıcı nitelikteki cezaları düzenler.

Cezai Yaptırımlar

TCK m.177 kapsamında, hayvanların sorumlu tutulabileceği tehlikeler ve yaratabileceği zararlar belirli yaptırımlar ile cezalandırılmaktadır. Kanunun belirlediği cezalar şu şekildedir:

• Altı aya kadar hapis cezası: Eğer bir hayvan, kontrol dışı bırakılarak başkalarının can güvenliğini tehlikeye atarsa, bu davranış ciddi bir ceza ile sonuçlanabilir.
• Adli para cezası: Fiziksel zarar yerine psikolojik bir tehdit söz konusu olduğunda, adli para cezası uygulanabilir.

Hayvan Sahibinin Sorumluluğu

Cezai yaptırımlar, yalnızca hayvanın serbest kalması durumu ile sınırlı kalmaz; aynı zamanda, hayvanın uygun koşullarda tutulup tutulmadığı konusundaki ihmaller de göz önünde bulundurularak sorumluluk belirlenir. Bir hayvanın tehdit oluşturacak şekilde serbest bırakılması veya gözetiminin ihmal edilmesi durumunda, hayvan sahibi bu fiillerin sorumluluğunu üstlenmek zorundadır.

Olası Senaryolar ve Örnekler

Hayvanların topluma karşı tehdit oluşturduğu bazı senaryolar şu şekildedir:

• Başıboş bırakılan köpekler: Park veya sokaklarda kontrolsüz şekilde salınan köpekler, özellikle çocuklar ve yaşlılar için anında tehlike arz edebilir. Bu gibi durumlarda, köpeğin sahibine uygulanacak cezalar TCK m.177'de belirtilmiştir.
• Egzersiz esnasında kontrolden çıkan atlar: Bir binicinin kontrolündeki atın kamusal alanda serbestçe dolaşması, çevredekilere zarar verebilir. Bu tür vakaların önüne geçmek için, güvenlik tedbirleri alınmadığı takdirde yasa uygulayıcılar devreye girer.

Suç Unsurlarının Tespiti

Cezai sorumluluğun oluşturulabilmesi için fiilin kasıtlı veya taksirli işlenmiş olması dikkate alınır. Hayvan sahibinin gerekli özeni göstermemesi ve tedbirsizlik sonucu tehlikeli durumların meydana gelmesi, taksirli suç kapsamında değerlendirilebilir ve cezai sorumluluk doğurur.

Sonuç ve Değerlendirme

Türk Ceza Kanunu'nun hayvan sahibi sorumluluklarını net çerçevelerle tanımlaması, toplumda güvenliğin sağlanması ve olası tehlikelerin önlenmesi bakımından büyük önem taşır. Hayvan sahiplerinin, sadece hayvanlarının bakımında değil, aynı zamanda davranışlarının kontrolünde de hassasiyet göstermesi, yasa tarafından cezai yükümlülüklerle desteklenir. Bu düzenlemeler, hayvan sahiplerinin toplumsal sorumluluklar çerçevesinde hareket etmelerini teşvik eder.

Zarar Gören Kişilerin Hakları

Hayvan sahibi olmanın getirdiği hukuki sorumluluklar, bazı durumlarda zarar gören kişilerin de belirli haklara sahip olmasını gerektirir. Türk Borçlar Kanunu'nun (TBK) 68. maddesi, bu kapsamda meydana gelebilecek zararlar ve zarar görenlerin hakları üzerinde durmaktadır. Bu düzenleme, hayvanların verdiği zararlar sonucunda zarar gören kişilere hukuki bir koruma sağlamayı amaçlar.

Türk Borçlar Kanunu'nun 68. Maddesi

Türk Borçlar Kanunu’nun 68. maddesi hayvanların mülk veya kişilere zarar vermesi durumunda zarar görenlerin belirli hakları elde etmesini sağlar. Bu maddeye göre, bir hayvanın bir taşınmaza veya başka birine zarar vermesi halinde, zarar gören tarafta, zarar veren hayvana ilişkin belirli haklar doğmaktadır. Örneğin, bir taşınmaz mal sahibi, taşınmazında zarar veren bir hayvanı yakalayarak alıkoyma hakkına sahip olabilir. Bu, zarar görenin mağduriyetini hafifletmek ve zarar verenin sorumluluk altına alınması için gereklidir.

Hayvanın Kontrolü ve Etkisiz Hale Getirme

TBK m.68, sadece zarar görenin hayvanı alıkoyma hakkını değil, ayrıca hayvanın etkisiz hale getirilmesine yönelik belirli koşulların da sağlanmasına izin verir. Ancak, burada önemle vurgulanan husus, bu hakkın kullanımı sırasında hayvanın öldürülmemesi veya aşırı güç kullanılması yerine daha hafif yöntemlerin tercih edilmesidir. Zararın önlenmesi amacıyla acil ve zaruri durumlar haricinde, hayvanın sahibine bilgilendirme yapılmadan bu tür bir eyleme geçilmemesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Zararın Tazminine İlişkin Haklar

Kanun, zarar görene hayvan nedeniyle oluşan masrafların ve zararların tazmini talebinde bulunma hakkı da tanır. Zarar gören kişi, hayvanın sebep olduğu maddi zararların tazmini için hayvan sahibine veya sorumluluğu üstlenen kişiye dava açabilir. Bu dava kapsamında zarar gören, meydana gelen zararın büyüklüğüne göre tazminat talep edebilir ve bu süreçte hukuki yollara başvurabilir.

Rücu Hakkı ve Sorumluluk Tahsisi

Zarar gören kişilerin hakları çerçevesinde dikkat çeken bir diğer önemli husus ise rücu hakkıdır. Hayvanın bulunduğu ve kontrolünü üstlenen kişi, eğer üçüncü bir kişinin hatası nedeniyle hayvanın zarar verdiğini kanıtlarsa, o kişiye rücu edebilir. Bu, özellikle hayvanın üçüncü bir kişi tarafından kasten ürkütülmesi veya kışkırtılması gibi durumlarda önem kazanmaktadır.

Hukuki Destek ve Danışmanlık

Zarar gören kişilerin bu haklarını en iyi şekilde değerlendirebilmesi ve yasal süreçleri doğru bir şekilde takip edebilmesi için profesyonel bir hukuki destek alması önerilir. Avukatlar, zararların tazmini ve diğer yasal hakların korunması konusunda mağdurlara rehberlik edebilir. Bu süreçte hukuki danışmanlık, zararın belgelendirilmesi, dava açılması ve tazminat talepleri gibi konularda yol gösterici olacaktır.

Sonuç

Türk hukuk sistemi, hayvanların sebep olabileceği zararlara karşı zarar görenlere çeşitli korumalar ve haklar tanımıştır. Türk Borçlar Kanunu'nun 68. maddesi, zarar görenin mağduriyetini azaltmak ve haklarını korumak amacıyla detaylı bir çerçeve sunar. Bu haklar, hayvan sahiplerinin ve zarar görenlerin sorumluluk ve hakları konusunda bilinçli olmalarını gerektirir ve hayvanların sebep olabileceği zararlara karşı toplumsal bilincin artırılmasına katkıda bulunur.

Yargıtay Kararları

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de hayvanlardan kaynaklı zararlar hukuki ve cezai açıdan değerlendirilmekte, bu bağlamda yargı kararları önemli bir rol oynamaktadır. Hayvan sahibi veya bulunduranların, hayvanlarının neden olduğu zararlar karşısında kusursuz sorumluluk ilkesi uyarınca çeşitli yükümlülüklere tabi tutulması Türk hukuku çerçevesinde ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Yargıtay, bu konudaki hukuki değerlendirmelerini içeren önemli kararlar vermiştir. Özellikle 09.02.2016 tarihli ve 19.11.2015 tarihli Yargıtay Kararları, hayvanların sebep olduğu zararlar ve bu zararlar karşısında alınması gereken hukuki tedbirler hakkında yol gösterici niteliktedir.

Yargıtay'ın Genel Yaklaşımı

Yargıtay, hayvan sahiplerinin sorumluluğuna dair davalarda genellikle Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ceza Kanunu'ndaki düzenlemeler çerçevesinde karar vermektedir. Bu tür davalarda, hayvan sahibinin sorumlu tutulması için hayvanın fiilen zarar vermiş olması yeterli görülmektedir. Ancak, hayvanın serbestçe hareket etmesinden kaynaklanan zararlarda, hayvan sahibinin gerekli özeni göstermediği ispatlanmadıkça sorumluluk yükümlülüğü ortadan kalkmaz.

09.02.2016 tarihli Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı, hayvanların serbest bırakılması halinde oluşan tehlikeler karşısında hayvan sahibinin nasıl bir cezai sorumluluk taşıdığı konusunda önemli bir değerlendirmeyi ortaya koymuştur. Bu kararda, hayvan sahibi ya da bulunduran kişinin, tehlike yaratan hayvanları kontrol etme yükümlülüğüne vurgu yapılmış, gerekli önlemleri almayan kişilerin TCK m. 177 uyarınca cezai sorumluluklarının doğabileceği belirtilmiştir.

Hukuki Değerlendirmeler

Yargıtay kararları, hayvan sahiplerinin hukuki sorumluluğunu analiz ederken; hayvanın kontrolünün kime ait olduğuna, hayvanın kasten veya ihmalle zarar verme potansiyeline ve kontrolü altındaki kişi tarafından serbest bırakılması gibi unsurlara dikkat çekmektedir. Özellikle 19.11.2015 tarihli Yargıtay 3. Hukuk Dairesi Kararı, taşınmaza zarar veren hayvanlar konusunu ele almış ve bu gibi durumlarda zilyetlik hakkının kullanılarak hayvan üzerinde tasarrufta bulunulabileceğini ifade etmiştir.

Bu karara göre, zarar veren hayvan, zarar görenin taşınmazına izinsiz girmişse, bu durumda taşınmazın zilyedi hayvanı alıkoyabilir veya gerekiyorsa etkisiz hale getirme hakkına sahip olabilir. Ancak bu tür müdahaleler esnasında aşırılıktan kaçınılması gerektiği üzerinde durulmaktadır.

Sonuç ve Genel Değerlendirme

Yargıtay'ın hayvan sahiplerinin sorumluluğuna dair kararları, Türk hukuk sisteminin hayvan kaynaklı zararlar karşısında yaklaşımlarını netleştirmekte ve çeşitli hukuki kavramların uygulanabilirliğini ele alınmaktadır. 09.02.2016 tarihli ve 19.11.2015 tarihli Yargıtay Kararları, sadece hukuki sorumluluk açısından değil, aynı zamanda sosyo-hukuki dengeler açısından da önemli anlatımlar sunmaktadır.

Genel bir değerlendirme yapmak gerekirse, hayvanların sebep olduğu zararlar karşısında hayvan sahipleri, hukuki ve cezai sorumluluklarının bilincinde olmak zorundadır. Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ceza Kanunu'nda getirilen düzenlemeler çerçevesinde, hayvan sahibi ya da bulundurucusunun sorumluluktan kurtulması, ancak gerekli önlemleri aldığını ispat edebildiği sürece mümkündür. Yargıtay'ın içtihat oluşturan kararları, hayvan sahipleri için yol gösterici niteliğinde olup, ileriye dönük hukuki güvenliği sağlamaktadır. Tüm bu unsurlar birlikte değerlendirildiğinde, hayvan bakımı ve yönetimi konusundaki özen yükümlülüğü hayati önem taşımaktadır.