Hakaret suçu, günlük yaşamda sıkça karşılaştığımız hukuki sorunlardan biridir. Sosyal medyanın yaygınlaşması ile birlikte hakaret suçları da artış göstermiştir. TCK madde 125'te düzenlenen bu suç türü, kişinin onur ve saygınlığını koruma altına alır. Hakaret suçunun cezası, suçun işlenme şekline ve mağdurun durumuna göre değişiklik gösterir. Bu makalede hakaret suçunun unsurları, cezaları ve özel durumları detaylı olarak incelenmiştir.

Hakaret Suçunun Tanımı ve Temel Unsurları

Hakaret suçu, Türk hukuk sisteminde kişinin onur, şeref ve saygınlığını koruyan temel ceza normlarından biridir. Günlük yaşamda sıkça karşılaştığımız bu suç türü, özellikle sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte daha da önem kazanmıştır. Hakaret suçunun doğru anlaşılması, hem hukuki haklarımızı korumak hem de istemeden suç işlemekten kaçınmak açısından kritik öneme sahiptir.

Suçun Hukuki Dayanağı

TCK madde 125 hakaret suçunu "Şerefe Karşı Suçlar" başlığı altında düzenlemektedir. Bu maddeye göre hakaret suçu, bir kimseye somut bir fiil veya olgu isnat etmek suretiyle veya sövmek suretiyle onun şeref ve saygınlığına saldırmak şeklinde tanımlanmaktadır. Suçun temel cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır.

Hakaret suçunun hukuksal konusunu kişinin onur, şeref ve saygınlığı oluşturmaktadır. Bu kavramlar, kişinin toplum içindeki değerini, itibarını ve kişilik haklarını ifade eder. Türk Ceza Kanunu, bu değerleri koruma altına alarak, kişilerin toplumsal yaşamda saygınlıklarını sürdürebilmelerini güvence altına almıştır.

Suçun oluşması için hakaretin bir gerçek kişiye yöneltilmesi gerekmektedir. Yargıtay kararlarına göre tüzel kişiler hakaret suçunun mağduru olamazlar. Bu nedenle şirket, dernek, vakıf gibi kuruluşlara yönelik sözler hakaret suçu kapsamında değerlendirilmez.

İşlenme Şekilleri

Hakaret suçu farklı şekillerde işlenebilir ve her birinin kendine özgü koşulları bulunmaktadır:

Huzurda Hakaret: Mağdurun bulunduğu ortamda, onun duyabileceği şekilde işlenen hakarettir. Bu durumda hakaretin doğrudan mağdur tarafından algılanması gerekir. Fail ve mağdurun mutlaka yüz yüze gelmesi şart değildir; önemli olan mağdurun hakaret içerikli sözleri o anda duyması veya görmesidir.

Gıyapta Hakaret: Mağdurun bulunmadığı ortamda işlenen hakarettir. Bu durumda suçun oluşması için en az 3 kişiyle ihtilat şartı aranmaktadır. Yani hakaret eden kişinin sözlerini en az üç kişinin duyması ve bu sözlerin mağdura ulaşması gerekir.

İleti Yoluyla Hakaret: TCK madde 125/2'de düzenlenen bu hal, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü ileti yoluyla işlenen hakareti kapsar. WhatsApp mesajları, SMS, e-posta, sosyal medya direkt mesajları bu kapsamda değerlendirilir ve huzurda işlenmiş sayılır.

Aleni Hakaret: Hakaretin herkesin duyabileceği, görebileceği şekilde işlenmesidir. Sosyal medya paylaşımları, açık profillerdeki yorumlar, sokakta bağırarak hakaret etmek bu kapsamdadır. Aleni hakaret halinde ceza altıda bir oranında artırılır.

Somut İsnat ve Sövme Ayrımı

Hakaret suçu iki temel şekilde işlenir ve bu ayrım cezalandırma açısından önemli sonuçlar doğurur:

Somut İsnat: Mağdura belirli, somut bir fiil veya olgu yüklemek suretiyle işlenen hakarettir. Örneğin "Bu kişi rüşvet aldı", "Hırsızlık yaptı", "Aldatıyor" gibi doğruluğu araştırılabilir, kanıtlanabilir iddialarda bulunmak somut isnat kapsamındadır. Bu durumda fail, isnadının doğruluğunu ispat etme hakkına sahiptir.

Sövme: Mağdur hakkında onur ve şerefini rencide edici, olumsuz değer yargısı belirten genel nitelikteki sözlerdir. "Şerefsiz", "alçak", "hayvan", "pislik" gibi ifadeler sövme kapsamında değerlendirilir. Sövme fiillerinde ispat hakkı bulunmaz, çünkü bu ifadeler objektif bir gerçekliği değil, subjektif bir değerlendirmeyi yansıtır.

Yargıtay kararlarına göre "şerefsiz", "gerizekalı", "salak", "adi", "haysiyetsiz", "aptal", "alçak", "fahişe", "eşek", "öküz", "it", "ahlaksız" gibi ifadeler hakaret oluşturan sövme fiilleri olarak kabul edilmektedir.

Hakaret suçunun oluşması için kullanılan ifadelerin kişiyi küçük düşürmeye yönelik olması ve onur, şeref, saygınlığı rencide edici nitelikte olması gerekir. Her ağır eleştiri veya rahatsız edici söz hakaret suçu oluşturmaz. Yargıtay, "terbiyesiz", "saygısız", "lan" gibi ifadeleri kaba hitap olarak nitelendirmiş ve hakaret suçu kapsamında değerlendirmemiştir.

Bu temel unsurlar, hakaret suçunun doğru anlaşılması ve uygulanması açısından kritik öneme sahiptir. Suçun farklı işlenme şekilleri ve unsurları, her somut olayın kendi özelliklerine göre değerlendirilmesini gerektirir.

Hakaret Suçunun Nitelikli Halleri ve Ceza Artırımları

Hakaret suçu, belirli koşullar altında işlendiğinde daha ağır cezai yaptırımlarla karşılaşır. TCK madde 125/3 kapsamında düzenlenen nitelikli haller, suçun toplumsal etkisini ve mağdurun özel durumunu dikkate alarak ceza alt sınırını artırmaktadır. Bu nitelikli hallerde cezanın alt sınırı 1 yıldan az olamaz ve 1 yıldan 2 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.

Kamu Görevlisine Hakaret

Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret, hakaret suçunun en önemli nitelikli hallerinden biridir. Bu suç tipinin oluşması için hakaretin kamu görevlisine yöneltilmesi ve kişinin yürüttüğü kamu göreviyle ilgili olması şarttır.

TCK madde 6/1-c uyarınca kamu görevlisi, "kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi" olarak tanımlanmıştır. Bu geniş tanım kapsamında:

• Doktor, hemşire, sağlık teknisyeni
• Öğretmen, okul müdürü
• Polis, jandarma
• Hakim, savcı, icra müdürü
• Muhtar, belediye başkanı
• Zabıta memuru
• Mübaşir, icra memuru

gibi meslek grupları yer almaktadır.

Kamu görevlisine hakaret suçunun oluşması için hakaret ile kamu görevi arasında nedensellik bağı bulunmalıdır. Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2014/54 sayılı kararında bu husus açıkça belirtilmiştir. Örneğin, bir doktora muayene sırasında hakaret edilmesi bu kapsamda değerlendirilirken, aynı doktora özel hayatında rastlanıldığında hakaret edilmesi temel hakaret suçunu oluşturacaktır.

Bu suç türü şikayete tabi olmayıp re'sen kovuşturulur. Ayrıca 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Ek Madde 12 uyarınca sağlık personeline karşı işlenen hakaret suçlarında hapis cezasının ertelenmesi mümkün değildir.

Dini Değerlere Hakaret

TCK madde 125/3 kapsamında düzenlenen diğer nitelikli haller şunlardır:

• Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerinden dolayı hakaret
• Kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle hakaret

Bu düzenlemeler, toplumsal barışı koruma ve farklı inanç gruplarına mensup bireylerin onurunu güvence altına alma amacı taşımaktadır. Dini değerlere hakaret suçunun oluşması için:

• Hakaretin kişinin dini inancına yönelik olması
• Kutsal değerlerin hakaret aracı olarak kullanılması
• Mağdurun bu inanca mensup olması

şartlarının birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.

Bu tür hakaret suçları da 1 yıldan 2 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılmakta ve şikayete tabi olmayıp re'sen kovuşturulmaktadır.

Aleni Hakaret

TCK madde 125/4 uyarınca hakaret suçunun alenen işlenmesi halinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır. Aleniyet kavramı, hakaretin geniş bir kitle tarafından öğrenilebilir şekilde işlenmesini ifade eder.

Aleni hakaretin oluşması için:

• Hakaretin herkesin erişebileceği bir ortamda işlenmesi
• Belirsiz sayıda kişinin hakaret içeriğini öğrenebilme imkanının bulunması
• Hakaretin kamuya açık bir şekilde gerçekleştirilmesi

şartları aranmaktadır.

Sosyal medya platformları aleni hakaret için en yaygın araçlardır. Facebook, Twitter, Instagram gibi platformlarda yapılan hakaret içerikli paylaşımlar, herkesin erişimine açık olması nedeniyle aleni hakaret kapsamında değerlendirilir. Yargıtay 16. Ceza Dairesi 2015/3294 sayılı kararında, internet ortamında aleniyet için herkesin erişebilir olması gerektiği vurgulanmıştır.

Aleni hakaret suçunda temel ceza önce belirlenir, ardından altıda bir oranında artırım uygulanır. Örneğin, temel ceza 1 yıl hapis ise, aleniyet nedeniyle 2 ay ek ceza verilerek toplam 1 yıl 2 ay hapis cezası uygulanır.

Önemli not: Aleni hakaret, hem temel hakaret hem de nitelikli hakaret suçlarında uygulanabilir bir artırım nedenidir. Kamu görevlisine alenen hakaret edilmesi durumunda, önce nitelikli hal nedeniyle cezanın alt sınırı 1 yıl olarak belirlenir, ardından aleniyet nedeniyle ek artırım uygulanır.

Bu nitelikli haller, hakaret suçunun toplumsal etkisini ve mağdurun özel durumunu dikkate alarak daha etkin bir cezai koruma sağlamayı amaçlamaktadır.

Ceza İndirimi Sağlayan Özel Durumlar

Hakaret suçunda her zaman tam ceza verilmesi gerekmez. Türk Ceza Kanunu, belirli koşulların varlığı halinde ceza indirimini hatta cezasızlığı öngören özel düzenlemeler içermektedir. Bu düzenlemeler, suçun işlenme koşullarını ve taraflar arasındaki ilişkiyi dikkate alarak adaletin sağlanmasını amaçlar.

Haksız Tahrik

TCK madde 129 kapsamında düzenlenen haksız tahrik, hakaret suçunda en sık karşılaşılan ceza indirimi nedenlerinden biridir. Haksız tahrik, mağdurun haksız bir davranışı sonucunda failin tepki olarak hakaret etmesi durumunda uygulanır.

Haksız tahrikin uygulanabilmesi için şu koşulların bir arada bulunması gerekir:

• Mağdurun haksız bir fiili bulunmalıdır
• Bu haksız fiil ile hakaret arasında nedensellik bağı olmalıdır
• Hakaret, haksız fiile karşı bir tepki niteliğinde olmalıdır
• Tepki ile haksız fiil arasında orantı bulunmalıdır

Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2016/15975 sayılı kararında belirtildiği üzere, hakaret suçlarında TCK madde 129'daki özel tahrik hükmü, genel tahrik hükmü olan madde 29'dan önce uygulanır. Bu durum, hakaret suçlarında daha avantajlı bir düzenlemenin varlığını göstermektedir.

Haksız tahrik durumunda mahkeme, somut olayın özelliklerini değerlendirerek üçte birine kadar ceza indirimi uygulayabilir veya hiç ceza vermeyebilir. Özellikle kasten yaralama suçuna tepki olarak hakaret edilmesi halinde, kanun koyucu ceza verilmemesini öngörmüştür.

Karşılıklı Hakaret

TCK madde 129/3 uyarınca karşılıklı hakaret durumu, her iki tarafın da birbirine hakaret etmesi halinde ortaya çıkar. Bu durumda mahkeme, taraflardan biri veya her ikisi hakkında da ceza indirimi uygulayabilir.

Karşılıklı hakaretin varlığı için gerekli koşullar:

• Her iki tarafın da hakaret niteliğinde sözler sarf etmesi
• Hakaretlerin birbirine yakın zamanda gerçekleşmesi
• Hakaretler arasında nedensellik bağının bulunması

Karşılıklı hakaret durumunda mahkeme, olayın gelişim süreci ve tarafların davranışlarını değerlendirerek üçte birine kadar indirim uygulayabilir veya ceza vermeyebilir. Bu değerlendirmede, hangi tarafın hakarete başladığı, hakaretlerin ağırlığı ve orantısı gibi faktörler dikkate alınır.

Ceza İndirimi Koşulları

Ceza indiriminin uygulanabilmesi için mahkemenin dikkat etmesi gereken temel koşullar bulunmaktadır. Bu koşulların değerlendirilmesi, her somut olayın kendi özelliklerine göre yapılmalıdır.

Orantılılık İlkesi: Haksız tahrik veya karşılıklı hakaret durumunda verilen tepkinin, maruz kalınan haksız davranışla orantılı olması gerekir. Küçük bir rahatsızlığa karşı ağır hakaret içeren sözler sarf edilmesi halinde, orantılılık ilkesi ihlal edilmiş sayılır.

Zaman Faktörü: Haksız fiil ile hakaret arasında makul bir süre geçmesi, tahrik etkisinin azaldığını gösterir. Bu durumda ceza indirimi uygulanmayabilir.

Failin Kişisel Durumu: Failin yaşı, eğitim durumu, psikolojik durumu gibi kişisel özellikler de değerlendirme kapsamında yer alır.

Mağdurun Davranışı: Mağdurun hakaret öncesi ve sonrası davranışları, ceza indirimi kararında etkili olabilir.

Bu özel durumların değerlendirilmesi tamamen mahkemenin takdirine bağlıdır. Mahkeme, somut olayın tüm koşullarını değerlendirerek üçte bir oranında indirim uygulayabilir, hiç ceza vermeyebilir veya tam ceza verebilir. Bu nedenle, hakaret suçu ile karşı karşıya kalan kişilerin, olayın gelişim sürecini ve koşullarını detaylı olarak belgelemesi büyük önem taşımaktadır.

Şikayet, Zamanaşımı ve Yargılama Usulü

Hakaret suçunun yargılama süreci, diğer ceza davalarından farklı özellikler taşır. Bu bölümde hakaret suçunda şikayet mekanizması, zamanaşımı süreleri, görevli mahkemeler ve uzlaşma imkanları detaylı olarak ele alınacaktır.

Şikayet Süresi

Hakaret suçu şikayete tabi bir suç olarak düzenlenmiştir. Bu durum, suçun kovuşturulabilmesi için mağdurun şikayetçi olması gerektiği anlamına gelir. Ancak bu kural, suçun nitelikli hallerinde farklılık gösterebilir.

Temel hakaret suçunda şikayet süresi 6 aydır. Bu süre, hakaret fiili ve failin öğrenilmesinden itibaren başlar. Yargıtay kararlarına göre, mağdurun hem hakaret fiilini hem de failin kimliğini öğrenmesi gerekir. Sadece hakaret edildiğini bilmek yeterli değildir; failin kim olduğunun da bilinmesi şarttır.

Şikayet süresinin hesaplanmasında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar şunlardır:

• Hakaret fiilinin öğrenilme tarihi ile failin öğrenilme tarihi farklı ise, son öğrenilen tarih esas alınır
• Sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçlarında, mağdurun hakaret içerikli paylaşımı gördüğü tarih önemlidir
• Gıyapta hakaret durumlarında, mağdurun hakaret edildiğini öğrendiği tarih şikayet süresinin başlangıcıdır

Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçu ise şikayete tabi değildir. Bu durumda Cumhuriyet Savcılığı, herhangi bir şikayet olmasa bile re'sen soruşturma başlatabilir.

Zamanaşımı

Hakaret suçunda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. TCK madde 66 uyarınca bu süre, suçun işlendiği tarihten itibaren başlar. Zamanaşımı süresi, kanunda sayılan hallerde en fazla yarısı kadar uzayarak toplamda 12 yıla çıkabilir.

Zamanaşımını kesen haller şunlardır:

• Soruşturma başlatılması
• İddianamenin kabulü
• Mahkumiyet kararı verilmesi
• Yakalama kararı çıkarılması

Zamanaşımı süresi geçerse kamu davası düşer ve fail aleyhinde hüküm verilemez. Bu nedenle mağdurların şikayet sürelerini kaçırmamaları büyük önem taşır.

Nitelikli hakaret suçları için de aynı zamanaşımı süresi geçerlidir. Ancak bu suçlar şikayete tabi olmadığından, 8 yıllık süre boyunca herhangi bir zamanda soruşturma başlatılabilir.

Görevli Mahkeme

Hakaret suçlarının yargılanmasında görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemeleridir. Bu mahkemeler, hakaret suçunun tüm türleri için yetkilidir. Yetkili mahkeme ise suçun işlendiği yer mahkemesidir.

Sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçlarında yetki konusu özel önem taşır. Bu durumda:

• Hakaret içerikli paylaşımın yapıldığı yer
• Mağdurun paylaşımı gördüğü yer
• Failin bulunduğu yer

mahkemeleri yetkili olabilir. Yargıtay kararları, bu konuda mağdurun zarar gördüğü yer mahkemesinin yetkili olduğu yönündedir.

CMK madde 251 uyarınca hakaret suçlarında basit yargılama usulü izlenebilir. Bu usul, daha hızlı ve pratik bir yargılama süreci sağlar. Basit yargılama usulünde:

• Ön inceleme aşaması kısaltılır
• Duruşma sayısı azaltılır
• Karar süreci hızlandırılır

Hakaret kararları kural olarak temyize tabi değildir. Ancak 7188 sayılı Kanun ile değişik CMK madde 286/3-a hükmü uyarınca TCK madde 125/3 ile düzenlenen nitelikli hakaret suçları temyize tabi hale getirilmiştir.

Uzlaşma İmkanı

Hakaret suçunda uzlaşma imkanı bulunmaktadır. Ancak bu imkan tüm hakaret suçları için geçerli değildir. Uzlaşma kapsamına giren hakaret suçları şunlardır:

• Temel hakaret suçu (TCK madde 125/1)
• İleti yoluyla hakaret (TCK madde 125/2)
• Aleni hakaret (TCK madde 125/4)

Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçu uzlaşma kapsamında değildir. Bu suçlarda uzlaşma yoluyla çözüm mümkün değildir.

Uzlaştırma süreci Cumhuriyet Savcılığı tarafından görevlendirilen uzlaştırmacı aracılığıyla yürütülür. Uzlaştırmacı, mağdur ve şüpheli ile iletişime geçerek uzlaşma teklifini iletir. Mağdur bu süreçte:

• Maddi tazminat talep edebilir
• Özür metni gibi manevi edim talep edebilir
• Hakaret içerikli paylaşımın silinmesini isteyebilir

Şüpheli uzlaşma edimini yerine getirirse hakkında kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Uzlaştırmanın kabul edilmemesi halinde muhakeme olağan usule göre devam eder.

Önödeme imkanı da belirli hakaret suçları için mevcuttur. İleti yoluyla hakaret suçunda önödeme uygulanabilir. Önödeme miktarı, öngörülen adli para cezasının yarısı kadardır.

---

Hakaret suçu, modern toplumda giderek artan bir sorun haline gelmiştir. Özellikle dijital iletişim araçlarının yaygınlaşması ile birlikte, hakaret suçlarının işlenme şekilleri de çeşitlenmiştir. Bu makalede incelenen tüm unsurlar göz önünde bulundurulduğunda, hakaret suçunun hem bireysel hem de toplumsal boyutları olan ciddi bir hukuki mesele olduğu görülmektedir. Suçun temel unsurlarından nitelikli hallerine, ceza indirimi sağlayan durumlardan yargılama usulü