İş kazası geçirmeniz durumunda hangi hukuki adımları atmanız gerektiğini biliyor musunuz? Bu makalede, işveren ve çalışanların iş kazası sonrası atması gereken adımlar ve hukuki haklar ele alınıyor.

İş Kazası Tanımı ve Hukuki Sorunlar

İş kazaları, işyerinde veya işin yürütülmesi sırasında meydana gelen talihsiz olaylardır ve bu tür kazalar çalışanların bedensel veya ruhsal sağlığını olumsuz etkileyebilir. Türkiye’de iş kazalarının hukuki boyutu, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kanun, iş kazasının tanımını yapmakla kalmaz, aynı zamanda işverenlerin yükümlülüklerini de belirler. İş kazasının hukuki tanımı ve sürecin yönetimi açısından bir diğer önemli düzenleme ise 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesidir.

İş Kazasının Tanımı

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, iş kazasını "iş yerinde veya iş kazasına yol açabilecek bir iş nedeniyle meydana gelen, çalışanın bedensel veya ruhsal bütünlüğünü etkileyen veya ölüme yol açan olay" olarak tanımlar. Bu tanım, işyerinde meydana gelen her türlü olumsuz olayın iş kazası sayılması bakımından önem arz eder.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m.13 ise iş kazasını daha spesifik bir şekilde ele alarak, çalışanın sigortalandığı işyerinde meydana gelmesi gereken olayları kapsam içine alır. Bu kanun, aynı zamanda işverenlerin iş kazalarını Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) bildirme zorunluluğunu da belirtir. İşverenin bu bildirimi yapması, iş kazası süreçlerinin doğru ve adil bir şekilde işlemesi açısından kritik öneme sahiptir.

İşverenin Hukuki Yükümlülükleri

Çalışanların güvenliğini sağlamak, işverenlerin asli görevlerinden biridir. İş kazalarının önlenmesi ve yaşanması durumunda uygun müdahalelerde bulunulması, işverenler için yasal bir zorunluluktur. 6331 Sayılı Kanun, işverenin alması gereken tedbirleri net bir şekilde ifade eder ve bu tedbirlerin yerine getirilmemesi durumunda hukuki yaptırımlar öngörür. İş kazalarının bildirimi, alınacak önlemlerin belgelenmesi ve risk değerlendirmeleri bu yükümlülüklerin başında gelir.

Bildirim Zorunluluğu

İşverenlerin, meydana gelen iş kazalarını en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde SGK'ya bildirmesi zorunludur. Bu, hem çalışanların haklarının korunması hem de ilgili süreçlerin şeffaf bir şekilde yönetilmesi açısından kritiktir. İlgili kanunlar uyarınca, iş kazasının zamanında bildirilmemesi durumunda işverene idari para cezası uygulanabilir.

İş Kazalarının Hukuki Sorunları

İş kazası sonucunda ortaya çıkan hukuki sorunlar, yalnızca maddi veya manevi tazminat davalarıyla sınırlı değildir. Ayrıca işverenin ihmalkarlık veya alınmayan tedbirler nedeniyle cezai süreçlerle de karşı karşıya kalabileceği ihtimali bulunmaktadır. İş kazalarının en aza indirilmesi için, işyerlerinde risk değerlendirmesi ve güvenlik eğitimlerinin düzenli olarak yapılması gerekmektedir. 6331 Sayılı Kanun, bu konuda işverenlere kapsamlı sorumluluklar yükler ve çalışan sağlığını korumayı merkeze alır.

İş kazaları, hem çalışanlar hem de işverenler için ciddi hukuki sonuçlar doğurabileceğinden, iş sağlığı ve güvenliği alanındaki tüm önlemlerin titizlikle uygulanması elzemdir. Böylece hem işverenlerin hukuki açıdan koruma altında olması sağlanır hem de çalışanların güvenli bir çalışma ortamına sahip olmaları temin edilir. İş kazalarının önlenmesi ve hukuki süreçlerin doğru yönetilmesi, özellikle işverenlerin yasal sorumluluklarını anlamaları ve buna uygun hareket etmeleriyle mümkündür.

İş Kazası Sonrası Yapılması Gerekenler

İş kazası geçirmeniz halinde, süreç karmaşık ve stresli olabilir. İşte bu noktada, atılması gereken adımları bilmek, hakkınızı korumanıza ve hızlı hareket etmenize yardımcı olabilir. İş kazası sonrası yapılması gerekenler üç ana başlık altında ele alınabilir: İlk Yardım ve Sağlık, İdari Bildirimler ve Belgelerin Toplanması.

İlk Yardım ve Sağlık

Bir iş kazası meydana geldiğinde yapılacak ilk şey, kazaya uğrayan kişinin sağlık durumunu değerlendirmektir. Kişinin yaşam fonksiyonlarını tehdit eden bir durum varsa derhal 112 Acil Servis aranmalıdır. Yaralıya mümkün olduğunca hızlı ve etkili bir şekilde ilk yardım yapılmalı, en yakın sağlık kuruluşuna sevk edilmelidir. İşyerinde bulunan ilk yardım eğitimli personelin müdahalesi, bu süreçte hayati rol oynayabilir.

Önemli: İş kazasında ilk yardım uygulamak sadece işverenin değil, aynı zamanda iş güvenliği uzmanının ve işyeri hekimlerinin de sorumlulukları arasında yer alır. İlk yardımın zamanında ve doğru bir şekilde yapılması, yaralanmanın boyutunu azaltabilir ve daha ciddi komplikasyonların önüne geçebilir.

İdari Bildirimler

İş kazası sonrası, işverenin yapması gereken önemli adımlardan biri de idari bildirimlerdir. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde 14, işverenin iş kazalarını en geç kazadan sonraki üç iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmesi gerektiğini düzenler. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda, işveren ağır idari para cezaları ile karşı karşıya kalabilir.

Ayrıca, kazanın ardından polis veya jandarmaya da derhal bilgi verilmesi önemlidir. Bu, kazanın resmi bir kayda alınmasını ve gerektiğinde adli bir sürecin başlatılmasını sağlar. Kazanın meydana geldiği durumu belgelemek için olay yerinin fotoğraf ve video ile kaydedilmesi de önerilir. Bu belgeler, sigorta süreçlerinde ve gerekirse hukuki bir zeminde önemli bir rol oynayabilir.

Belgelerin Toplanması

İş kazası sonrası toplanması gereken belgeler, hukuki süreçlerin sağlıklı yürümesi açısından kritik öneme sahiptir. İşverenin, işyerinde meydana gelen kazaya ilişkin detaylı bir rapor tutması gerekir. Bu raporda kazanın tarihi, yeri, kazanın meydana geliş şekli, yaralanma çeşidi gibi bilgiler yer almalıdır.

Buna ek olarak, kaza öncesi dört aylık maaş bordrosu, işçiye sigorta giriş bildirgesi, iş sağlığı ve güvenliği eğitim belgeleri gibi belgelerin de toplanıp dosyalanması gerekmektedir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2016/1528 Esas, 2019/1169 Karar, manevi tazminatın ele alındığı emsal bir karardır. Bu karar ışığında, işveren ve sigorta şirketlerine karşı açılacak davalarda bu belgelerin tam olması, mağdurun haklarının korunması adına büyük önem taşır.

Toplanan belgeler aynı zamanda iş yerinin iş sağlığı ve güvenliği politikalarının etkinliğinin değerlendirilmesinde de kullanılabilir. Sürecin düzgün ve hızlı bir şekilde yürütülebilmesi için, işverenin bir hukuk danışmanı ya da avukattan destek alması tavsiye edilir.

Her üç bölümde de atlantik bir şekilde ilerleyerek, iş kazasının ardından atılması gereken adımlar, kazanın doğurduğu zararların tazmini ve olası hukuki süreçlerin doğru yürütülmesi adına kritik öneme sahiptir. İşverenler, kanuni yükümlülüklerin farkında olup, gerekli prosedürleri eksiksiz uygulayarak çalışanlarının haklarını güvence altına almalıdır.

Hukuki Sonuçlar ve Tazminatlar

İş kazaları, işveren ve çalışanlar arasında ciddi hukuki ve mali sonuçlar doğurabilecek karmaşık durumlardır. Bu olaylar sonucunda ortaya çıkan hukuki sonuçlar ve tazminat talepleri, taraflar arasında adaletli bir çözüm sağlamayı amaçlar. İş kazalarının ardından ortaya çıkan maddi ve manevi zararlar, Türk Borçlar Kanunu'nda (TBK) belirlenen hükümler çerçevesinde talep edilebilir.

Maddi ve Manevi Tazminatlar

İş kazaları sonucunda yaralanan veya hayatını kaybeden işçilerin kendileri ya da yakınları, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Madde 53 uyarınca maddi tazminatlar talep edebilirler. Maddi tazminatlar aşağıdaki unsurları içerir:

• Tedavi Giderleri: Kazadan kaynaklanan tıbbi tedavi masrafları.
• Kazanç Kaybı: İşçinin geçici veya kalıcı iş göremezliği nedeniyle yaşadığı gelir kaybı.
• Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: Hayatını kaybeden işçinin ailesinin yaşadığı maddi kayıplar.

Bunun yanı sıra, iş kazasının mağdurları veya aileleri manevi tazminat talebinde de bulunabilirler. TBK’nın 56. Maddesi, kazadan dolayı yaşanan acı ve kederin kısmen hafifletilmesini hedefler. Manevi tazminat miktarı, olayın ciddiyeti ve mağdurun yaşadığı psikolojik etkiler dikkate alınarak belirlenir.

Cezai İşlemler

İş kazaları, sadece tazminat gereksinimleri doğurmakla kalmaz, aynı zamanda işverenler için cezai sorumlulukları da beraberinde getirir. TBK Madde 417, işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma zorunluluğunu vurgulamakta ve bu yükümlülüğün ihlal edilmesi durumunda cezai sonuçların doğabileceğini göstermektedir.

İşverenlerin bu tarz olaylardaki cezai sorumluluğu, Yargıtay’ın verdiği bazı kararlarla da pekiştirilmiştir. Örneğin, Y12. CD, 30.09.2014 tarihli kararda, işverenlerin iş kazalarından doğan cezai sorumluluğunun çoğunlukla bilinçli taksir çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği hükme bağlanmıştır. Bu tür durumlarda, işverenin kusuru ve dikkat eksikliğinin derecesi cezai sorumluluğun derecesini etkileyebilir.

İş kazalarından doğan hukuki sonuçlar ve tazminatlar hem işveren hem de çalışan için ciddi yükümlülükler ve haklar doğurur. İşverenlerin işçi güvenliğini temin etmek için kanunla belirlenmiş tüm önlemleri almaları zorunludur. Aksi durumda, sadece tazminat talepleriyle değil, aynı zamanda ciddi cezai müeyyidelerle de karşı karşıya kalabilirler.

Sonuç olarak, iş kazalarının hukuki sonuçları ve tazminat talepleri, işçi ve işveren ilişkilerini derinden etkiler. İşverenlerin, bu tür durumlarda yasal süreçlere uygun hareket etmeleri, gerekli önlemleri alarak benzer olayların tekrarını önlemeleri önem arz etmektedir. Aynı zamanda, çalışanların yasal haklarını bilmeleri ve gerektiğinde yasal yollarla haklarını talep etmeleri, adaletin sağlanması açısından kritik bir önem taşır. Bu nedenle, hem işverenler hem de çalışanlar için bu konuda uzmanlaşmış hukuki danışmanlık hizmetlerinden yararlanmak önemlidir.

İşveren Sorumluluğu ve Önlemler

İş kazaları, işyerinde meydana gelen istenmeyen olaylar arasında yer almakta ve hem çalışanları hem de işverenleri çeşitli hukuki ve mali sorumluluklarla karşı karşıya bırakmaktadır. İşverenlerin bu kazaların önlenmesi ve sonuçlarının en aza indirilmesi amacıyla birtakım sorumlulukları bulunmaktadır. Bu bölümde, işverenin tehlike sorumluluğunu ve alınması gereken önlemleri detaylandıracağız.

İşverenin Tehlike Sorumluluğu

Türk Borçlar Kanunu (TBK) Madde 71, tehlike sorumluluğunun çerçevesini çizmektedir. Bu maddeye göre, işveren, işletmesinin dahilindeki tüm faaliyetlerde ortaya çıkabilecek tehlikelerden sorumlu tutulmaktadır. İşveren, işyerinde çalışanların güvenliğini sağlamak için gerekli tüm tedbirleri almakla yükümlüdür. Özellikle tehlikeli iş kollarında faaliyet gösteren işverenler, bu sorumluluklarının bilincinde olmalıdır. İş kazaları sonucunda işverenin kusurlu bulunması halinde, bu durum işverenin hukuki sorumluluğunu artırır.

Risk Değerlendirmesi Yükümlülüğü

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (İSGK) Madde 10/I, işverenin risk değerlendirmesi yapma veya yaptırma zorunluluğunu belirtir. İşyerinde çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından risk oluşturabilecek tüm faktörlerin belirlenerek analiz edilmesi ve gerekli önlemlerin alınması işverenin asli yükümlülükleri arasındadır. Risk değerlendirmesi, işyerinde olası tehlikelerin tanımlanması, tehlikelerin bertaraf edilmesi veya riski en düşük seviyeye indirecek önlemlerin belirlenmesi sürecini kapsar.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürünün Geliştirilmesi

İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği kültürünün geliştirilmesi için işyerinde bilinç oluşturmak ve sürekliliği sağlamak durumundadırlar. Bu, çalışanların iş yerindeki tehlikeler hakkında bilgi sahibi olmalarını ve bu tehlikelere karşı korunmayı öğrenmelerini sağlar. İş kazalarının önlenebilmesi adına, işverenler düzenli eğitim programları organize etmeli ve çalışanların bu eğitimlere aktif olarak katılmalarını sağlamalıdır. Eğitim konuları genel iş sağlığı ve güvenliği prosedürlerinden özel risk yönetimi uygulamalarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsamalıdır.

Etkin İzleme ve Denetim

Önleyici tedbirlerin etkin bir şekilde uygulanabilmesi adına işverenlerin denetim mekanizmaları oluşturması da kritik öneme sahiptir. İşyerinde uygulanan iş sağlığı ve güvenliği politikalarının düzenli aralıklarla denetlenmesi ve iyileştirilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca, elde edilen bulgular doğrultusunda gerekli gördükleri değişiklikleri yapmak, işverenin sorumluluğundadır. Denetim ve izleme süreçleri sırasında elde edilen bilgiler, işyerindeki genel iş sağlığı ve güvenliği politikalarına entegre edilmeli ve sürekli gelişime açık bir yapı oluşturulmalıdır.

İşverenin Yasal Yükümlülükleri

İşverenlerin, iş sağlığı ve güvenliği konusunda yasa gereği çeşitli yükümlülükleri bulunmaktadır. TBK ve İSGK gibi kanunlar çerçevesinde düzenlenen yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverenler, idari, hukuki ve cezai yaptırımlarla karşılaşabilirler. Bu nedenle, işverenlerin mevzuata uygun hareket etmesi, risk değerlendirmesi yapması ve gerektiğinde uzman danışmanlarla çalışarak işyerinde güvenli bir ortam sağlaması hayati önem taşır.

Genel Değerlendirme

Sonuç olarak, işyerlerindeki iş kazalarını önlemek ve iş sağlığı ve güvenliğini en üst düzeyde sağlamak için işverenlere büyük görevler düşmektedir. İşverenlerin tehlike ve risklerin farkında olması, bunlarla ilgili etkin önlemler alması ve sürekli eğitim verirken bilinç oluşturmaya yönelik çaba göstermesi gerekmektedir. Bu sayede, işyerlerinde sağlanan güvenli ortam iş kazalarının sayısını azaltmaktan öteye, çalışanların verimliliğini de artıracaktır. İşverenler için hazırlanan bu kapsamlı sorumluluk rehberi, iş kazalarını asgari düzeye indirecek ve sürdürülebilir bir iş sağlığı ve güvenliği kültürünü teşvik edecektir.