Tanık olarak çağrıldığınız bir davayı nasıl takip edebilirsiniz? Hangi durumlarda tanıklıktan çekinebilirsiniz? Tanıklık yapmak zorunda mısınız? Bu yazımızda tanıklık kurumu, tanık olduğu davaları öğrenme yolları, tanıklıktan çekinme hakları ve tanıklık sürecinde dikkat edilmesi gereken hususları detaylı olarak ele alıyoruz.

Tanık Olduğu Davaları Öğrenme Yolları

Tanık olarak çağrıldığınız bir davayı takip etmek ve dava hakkında bilgi sahibi olmak, hem yasal haklarınızı kullanabilmeniz hem de süreçte doğru adımlar atabilmeniz açısından büyük önem taşır. Ancak tanık olduğunuz davaları öğrenme konusunda bazı sınırlamalar bulunmaktadır ve bu durumu doğru yollarla çözmeniz gerekmektedir.

E-Devlet ve UYAP Sistemi Sınırları

Günümüzde vatandaşların hakkında açılmış dava olup olmadığını öğrenmek için e-Devlet ve UYAP gibi dijital sistemler yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak bu sistemlerin tanıklık konusunda önemli sınırlamaları bulunmaktadır.

e-Devlet Adli Sicil ve İstatistikler bölümü üzerinden T.C. kimlik numarası ve şifre ile dava sorgulaması yapılabilir. Bu sistem, kişi hakkında açılan davaları gösterir ancak tanık olunan dosyalar bu sistemde görünmez. Bu durum, sistemin tasarım mantığından kaynaklanmaktadır çünkü tanıklık, kişi aleyhine açılan bir dava değil, kişinin bilgi sahibi olduğu bir olaya ilişkin ifade vermesi gereken bir durumdur.

UYAP sistemi için ise mahkemeden kullanıcı adı ve şifresi alınması gerekmektedir. Bu sistem de benzer şekilde, sadece kişi hakkında açılan davaları gösterir ve tanık sıfatıyla dahil olunan dosyalar hakkında bilgi vermez. UYAP sistemine erişim için mahkeme kalemine başvurarak kullanıcı bilgilerini almanız gerekir, ancak bu sistem de tanıklık durumunuzu göstermeyecektir.

Bu dijital sistemlerin sınırlamaları nedeniyle, tanık olduğunuz davaları öğrenmek için alternatif yollara başvurmanız gerekmektedir.

Mahkeme Kalemine Başvuru

Tanık olduğunuz davaları öğrenmenin en güvenilir ve doğru yolu, çağrı kağıdında belirtilen mahkeme kalemine bizzat başvurmaktır. Bu yöntem, hem yasal hem de pratik açıdan en uygun çözümdür.

Mahkeme kalemine başvuru yaparken aşağıdaki adımları izlemelisiniz:

• Kimlik belgesi ile birlikte mahkeme kalemine gidiniz
• Tanık olarak çağrıldığınız davaya ilişkin bilgi talep ediniz
• Dava dosya numarası, duruşma tarihi ve saati gibi detayları öğreniniz
• Gerekirse dava ile ilgili temel bilgileri alınız

Mahkeme kalemi personeli, tanık sıfatınızla ilgili olan bilgileri size verebilir. Bu bilgiler arasında dava konusu, taraflar, duruşma tarihi ve saati, mahkeme salonu gibi detaylar yer alır. Ancak dava dosyasının tamamını inceleme hakkınız bulunmamaktadır çünkü tanık sıfatınız size bu yetkiyi vermez.

Tebligat Süreci

Tanık olarak çağrılmanız durumunda, size tebligat yoluyla bildirim yapılır. Tebligat, mahkeme, savcılık veya kolluk kuvvetlerinden gelen resmi belgelerdir ve bu belgelerin dikkatli bir şekilde okunması gerekmektedir.

Tebligat sürecinde dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:

• Tebligatı gönderen kurumun adı bildirimin sol üst köşesinde yer alır
• Tebligat geldiğinde belgeyi dikkatli bir şekilde okuyunuz
• Anlaşılmayan durumlar için avukat yardımı alabilirsiniz
• Tebligat tarihinden itibaren yasal süreler işlemeye başlar

Eğer tanık olarak gösterildiğiniz halde resmi çağrı almadıysanız, mahkeme kalemine başvurarak durumu netleştirmeniz önerilir. Çağrı kağıdı almadan mahkemeye gitmeme durumunda yasal bir yaptırım uygulanmaz, ancak resmi çağrı geldiğinde mahkemeye katılım zorunlu hale gelir.

Tebligat sürecinde karşılaşabileceğiniz durumlar:

• Duruşma çağrısı: Belirli bir tarih ve saatte mahkemeye gelmenizi bildiren çağrı
• Erteleme bildirimi: Duruşmanın ertelendiğini bildiren tebligat
• Karar tebliği: Dava sonucuna ilişkin bilgilendirme

Tanık olduğunuz davaları öğrenme konusunda bu yolları kullanarak doğru bilgilere ulaşabilir ve yasal yükümlülüklerinizi yerine getirebilirsiniz. Unutmayın ki tanıklık, kamusal bir görev olup bu görevi yerine getirmek için gerekli bilgilere sahip olmanız önemlidir.

Tanıklık Yükümlülüğü ve Yasal Sonuçları

Türk hukuk sisteminde tanıklık, vatandaşların yerine getirmesi gereken önemli bir kamu görevidir. Bu görevin ihmal edilmesi durumunda çeşitli yasal yaptırımlar devreye girmektedir. Tanıklık yükümlülüğünün kapsamı ve bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde karşılaşılacak sonuçları detaylı olarak incelemek, hem hukuki süreçlerin işleyişini anlamak hem de vatandaşların haklarını bilmesi açısından kritik önem taşımaktadır.

Mahkemeye Gitme Zorunluluğu

Tanıklık yapmak, Türk hukuk sisteminde zorunlu bir kamu görevi olarak kabul edilmektedir. Bu zorunluluk, hem Hukuk Muhakemeleri Kanunu hem de Ceza Muhakemesi Kanunu'nda açıkça düzenlenmiştir. Kanunda gösterilen hükümler saklı kalmak üzere, tanıklık için çağrılan herkes mahkemeye gitmek zorundadır.

Mahkeme tarafından gönderilen çağrı kağıdı, tanığın mahkemeye gelme yükümlülüğünün başladığını gösteren resmi belgedir. Bu belge, tebligat yoluyla tanığa ulaştırılır ve belirtilen tarih ile saatte mahkemede hazır bulunma zorunluluğu doğurur. Çağrı kağıdında yer alan bilgiler arasında dava numarası, mahkeme adı, duruşma tarihi ve saati gibi kritik detaylar bulunmaktadır.

Tanıklık yükümlülüğü, maddi gerçeğin ortaya çıkarılması amacına hizmet etmektedir. Adalet sisteminin sağlıklı işleyebilmesi için tanıkların mahkemede doğru ve eksiksiz bilgi vermeleri gerekmektedir. Bu nedenle kanun koyucu, tanıklık görevini yerine getirmeyenlere karşı caydırıcı yaptırımlar öngörmüştür.

Gelmeme Durumunda Yaptırımlar

Usulüne uygun çağrıldığı halde mazeret bildirmeden mahkemeye gelmeyen tanıklar, ciddi yasal yaptırımlarla karşılaşmaktadır. Bu yaptırımların başında 500 Türk Lirası'na kadar disiplin para cezası gelmektedir. Bu ceza miktarı, tanıklık görevinin ciddiyetini vurgulamak ve vatandaşları bu görevlerini yerine getirmeye teşvik etmek amacıyla belirlenmiştir.

Disiplin para cezasının yanı sıra, tanığın mahkemeye gelmemesi nedeniyle doğan tüm giderler de kendisine yüklenebilmektedir. Bu giderler arasında:

• Duruşmanın ertelenmesi nedeniyle oluşan mahkeme masrafları
• Diğer tanık ve tarafların boşa harcanan zamanları için tazminat
• İdari işlemlerden kaynaklanan ek maliyetler
• Zorla getirme işlemi için harcanacak personel ve araç giderleri

yer almaktadır. Bu mali yükümlülükler, tanıklık görevini ihmal etmenin sadece cezai değil, aynı zamanda ekonomik sonuçları olduğunu göstermektedir.

Zorla Getirme İşlemi

Mahkemeye gelmeme durumunda uygulanan en ciddi yaptırım, zorla getirme işlemidir. Bu işlem, tanığın polis veya jandarma kuvvetleri tarafından ikametgahından alınarak mahkemeye getirilmesi anlamına gelmektedir. Zorla getirme işlemi, tanıklık yükümlülüğünün ne kadar önemli olduğunu gösteren somut bir örnektir.

Zorla getirme işleminin uygulanabilmesi için tanığın usulüne uygun şekilde çağrılmış olması gerekmektedir. Bu, tebligat kurallarına uygun olarak çağrı kağıdının tanığa ulaştırılması anlamına gelmektedir. Eğer tanık geçerli bir mazeret bildirmeden mahkemeye gelmezse, mahkeme zorla getirme kararı verebilir.

Bu işlemin maliyeti de tanığa yansıtılmaktadır. Zorla getirme masrafları arasında:

• Polis veya jandarma personelinin mesai ücreti
• Araç yakıt ve bakım giderleri
• Gerektiğinde konaklama masrafları
• Diğer idari giderler

bulunmaktadır. Bu masraflar, tanığın mahkemeye gelmeme kararının ne kadar maliyetli olabileceğini göstermektedir.

Ayrıca, mahkemede yalan tanıklık yapılması durumunda TCK madde 272 uyarınca bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile karşılaşılabilir. Bu düzenleme, tanıkların sadece mahkemeye gelme değil, aynı zamanda doğru beyanda bulunma yükümlülüğü altında olduklarını göstermektedir.

Tanıklık yükümlülüğü ve yasal sonuçları, adalet sisteminin temel taşlarından birini oluşturmaktadır. Bu nedenle vatandaşların bu görevlerini ciddiyetle karşılamaları ve gerekli durumlarda hukuki destek almaları önem taşımaktadır.

Tanıklıktan Çekinme Hakları ve İstisnaları

Tanıklık yapmak kural olarak yasal bir zorunluluk olmakla birlikte, kanun koyucu belirli durumlarda kişilerin tanıklıktan çekinebileceği halleri düzenlemiştir. Bu düzenleme, hem kişisel hakların korunması hem de aile bağlarının ve mesleki sırların muhafaza edilmesi amacını taşımaktadır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 248. maddesi ve Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 45. maddesi bu konudaki temel yasal düzenlemeleri oluşturmaktadır.

Yakınlık Derecesine Dayalı Çekinme

Aile bağları ve yakınlık ilişkileri nedeniyle tanıklıktan çekinme hakkı, hukuk sistemimizin en temel koruma mekanizmalarından biridir. Bu düzenleme, kişilerin yakınları aleyhine tanıklık yapmak zorunda bırakılmaması ilkesine dayanmaktadır.

Tanıklıktan çekinebilecek yakınlar şunlardır:

• Nişanlı: Resmi nişanlılık bağı bulunan kişiler
• Eş: Mevcut evlilik bağı bulunanlar (evlilik bağı sona ermiş olsa bile bu hak devam eder)
• Kan hısımları: Üstsoy ve altsoy ilişkisi bulunanlar (anne, baba, çocuklar, torunlar, büyükanne, büyükbaba)
• Üçüncü derece dahil kan hısımları: Kardeşler, amca, hala, teyze, dayı, yeğenler
• İkinci derece dahil kayın hısımları: Eşin anne-babası, eşin kardeşleri, gelin-damat ilişkisi
• Evlatlık bağı bulunanlar: Evlat edinen ve evlat edinilen arasındaki ilişki
• Koruyucu aile üyeleri: Koruyucu aile statüsünde bulunanlar

Bu yakınlık derecelerinin belirlenmesinde kan bağı ve kayın bağı ayrımı önemlidir. Kan bağı doğrudan genetik bağlantıyı ifade ederken, kayın bağı evlilik yoluyla kurulan hısımlık ilişkisini kapsamaktadır.

Mesleki Sır Kapsamında Çekinme

Belirli mesleklerin icrasında edinilen bilgilerin gizliliği, toplumsal güven ve meslek etiği açısından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle bazı meslek mensupları, mesleki faaliyetleri sırasında öğrendikleri bilgiler hakkında tanıklıktan çekinme hakkına sahiptir.

Mesleki sır kapsamında tanıklıktan çekinebilecek kişiler:

• Hekimler ve diş hekimleri: Hasta muayenesi ve tedavi sürecinde öğrenilen tıbbi bilgiler
• Eczacılar: Reçete ve ilaç kullanımına ilişkin bilgiler
• Ebeler: Doğum ve kadın sağlığı konularında edinilen bilgiler
• Tıp mesleği mensupları: Sağlık hizmetleri kapsamında öğrenilen hasta bilgileri
• Noterler: Noter hizmetleri sırasında öğrenilen belgeler ve işlemler
• Mali müşavirler: Müşterilerin mali durumu ve vergi işlemleri
• Avukatlar: Müvekkil ile avukat arasındaki güven ilişkisi kapsamındaki bilgiler

Bu mesleki sır kapsamındaki çekinme hakkı mutlak değildir. Kamu yararı ve adaletin tecellisi açısından gerekli görülen durumlarda, mahkeme bu sırların açıklanmasına karar verebilir. Özellikle kamu görevlilerinin görev sırları konusunda resmi makam izni olmadan tanıklık yapılması mümkün değildir.

Çekinilemeyecek Durumlar

Tanıklıktan çekinme hakkının istisnaları da kanunlarda açıkça düzenlenmiştir. Bu istisnalar, toplumsal düzen ve hukuki güvenlik açısından bazı konularda tanıklığın zorunlu kılınması gerektiği durumlarda uygulanmaktadır.

Tanıklıktan çekinilemeyecek temel durumlar:

• Aile bireylerinin medeni hal olayları: Doğum, ölüm, evlenme gibi resmi kayıtlara geçen olaylar
• Mali uyuşmazlıklar: Aile bireyleri arasındaki para, miras ve mülkiyet anlaşmazlıkları
• Hukuki temsil işlemleri: Taraflardan birinin hukuki selefi veya temsilcisi sıfatıyla yapılan işlemler
• Kamu düzeni suçları: Toplumsal güvenliği tehdit eden ciddi suçlar
• Zorunlu bildirim gerektiren durumlar: Kanunların zorunlu bildirim öngördüğü haller

Bu istisnalar, aile içi dayanışma ve mesleki gizlilik ilkelerinin, kamu yararı ve adaletin tecellisi karşısında sınırlandırılması anlamına gelmektedir.

Çekinme hakkının kullanılması için, bu durumun dinlenme gününden önce yazılı olarak veya duruşmada sözlü olarak mahkemeye bildirilmesi gerekmektedir. Mahkeme, tarafları dinleyerek çekinmenin haklı olup olmadığına karar verir. Çekinme hakkının kötüye kullanılması durumunda, mahkeme bu hakkın kullanılmasına izin vermeyebilir.

Tanıklıktan çekinme hakları, adil yargılanma hakkı ile kişisel hakların korunması arasında hassas bir denge kurarak, hem adaletin tecellisini hem de bireysel hakların korunmasını amaçlamaktadır.

Tanıklık Süreci ve Prosedürü

Mahkemede tanıklık yapmak, belirli prosedürel kurallar çerçevesinde gerçekleşen resmi bir süreçtir. Bu süreç, adil yargılanma ilkesi gereği standart prosedürler dahilinde yürütülür ve tanığın hem haklarını korur hem de yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlar.

Mahkemede Kimlik Kontrolü

Tanık olarak mahkemeye çağrılan kişi, belirlenen tarih ve saatte duruşma salonuna girmeden önce mübaşir tarafından çağrılmasını bekler. Duruşma salonuna girişte ilk olarak kimlik kontrolü yapılır. Bu aşamada tanığın kimlik bilgileri doğrulanır ve mahkeme kayıtlarıyla karşılaştırılır.

Kimlik kontrolü sırasında tanığa şu sorular yöneltilir:

• Ad, soyad ve T.C. kimlik numarası
• Doğum yeri ve tarihi
• Meslek ve ikamet adresi
• Dava taraflarını tanıyıp tanımadığı
• Taraflarla herhangi bir akrabalık veya çıkar ilişkisi bulunup bulunmadığı

Bu bilgiler, tanığın tarafsızlığını değerlendirmek ve olası çıkar çatışmalarını tespit etmek amacıyla alınır. Tanığın dava taraflarıyla yakın ilişkisi varsa, bu durum tanıklığın güvenilirliğini etkileyebilir.

Yemin Prosedürü

Kimlik kontrolünün ardından tanık, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 55. maddesi uyarınca yemin ettirilir. Yemin prosedürü, tanıklığın ciddiyetini vurgulamak ve tanığı doğru beyanda bulunmaya teşvik etmek amacıyla uygulanır.

CMK madde 55'e göre tanığa verilecek yemin metni şu şekildedir: "Bildiğimi dosdoğru söyleyeceğime namusum ve vicdanım üzerine yemin ederim"

Yemin sırasında duruşma salonundaki herkes ayağa kalkar ve tanık bu sözleri tekrarlar. Yemin prosedürü, tanıklığın kamusal bir görev olduğunu ve gerçeği söyleme yükümlülüğünü hatırlatır.

Yeminsiz dinlenen tanıklar:

• 15 yaşından küçük olan tanıklar
• Ayırt etme gücü bulunmayan kişiler
• Akıl hastalığı nedeniyle durumu anlamakta güçlük çeken kişiler

Bu kişiler yeminsiz dinlenir ancak beyanları yine de delil değeri taşır. Mahkeme, bu tanıkların beyanlarını değerlendirirken özel dikkat gösterir.

İfade Verme Kuralları

Yemin prosedürünün tamamlanmasının ardından tanık, ifade verme aşamasına geçer. Bu aşama, tanıklığın en kritik bölümüdür ve belirli kurallar çerçevesinde yürütülür.

İfade verme süreci şu şekilde işler:

Tanık öncelikle serbest anlatım yapar. Bu aşamada tanığın sözü kesilmez ve olayı kendi bilgisi dahilinde anlatması beklenir. Serbest anlatımın tamamlanmasının ardından soru-cevap bölümü başlar.

Tanığın uyması gereken temel kurallar:

• Sadece kendi gözlemlediği olayları anlatmak
• Spekülasyon yapmaktan kaçınmak
• Sorulan sorulara doğrudan cevap vermek
• Bilmediği konularda konuşmamak
• Saygılı bir dil kullanmak
• Mahkeme kurallarına uymak

Tanık, kendisine yöneltilen soruları doğru anladığından emin olmalıdır. Soruyu yanlış anladığı durumlarda düzeltme hakkını kullanabilir ve sorunun tekrar edilmesini talep edebilir.

5726 sayılı Tanık Koruma Kanunu kapsamında, tanığın güvenliği risk altındaysa özel koruma tedbirleri alınabilir. Bu durumda tanık, kimliği gizli tutularak veya video konferans yöntemiyle dinlenebilir.

İfade verme sırasında tanık, kendisini veya yakınlarını suçlayıcı beyanlarda bulunmaktan çekinebilir. Bu hak, tanığın korunması amacıyla tanınmış önemli bir güvencedir.

Tanıklık süreci boyunca mahkeme başkanı, tanığın rahat bir ortamda ifade verebilmesi için gerekli tedbirleri alır. Tanığa yöneltilen sorular açık ve anlaşılır olmalı, tanığı yönlendirici nitelikte olmamalıdır.

Bu prosedürel kurallar, hem tanığın haklarını korumak hem de adil yargılanma ilkesini sağlamak amacıyla titizlikle uygulanır. Tanıklık sürecinin doğru işlemesi, yargının güvenilirliği açısından kritik öneme sahiptir.

Tanıklık Ücretleri ve Mali Haklar

Tanıklık yapmak yasal bir yükümlülük olmakla birlikte, bu görevin yerine getirilmesi karşılığında tanıklara belirli mali haklar tanınmıştır. Mahkemeye tanık olarak çağrılan kişiler, bu görevleri için ücret alma hakkına sahiptir ve bu ücretler her yıl güncellenmektedir.

2025 Yılı Ücret Tarifeleri

2025 yılı günlük 100-150 TL arasında belirlenen tanıklık ücretleri, önceki yıla göre önemli bir artış göstermiştir. 2024 yılı günlük 60-100 TL olan ücret tarifelerinin güncellenmesi, enflasyon ve yaşam koşullarındaki değişiklikler dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir.

Tanıklık ücretinin belirlenmesinde şu faktörler etkili olmaktadır:

• Tanıklığın yapıldığı mahkemenin bulunduğu il ve ilçe
• Tanıklık için harcanan süre
• Tanığın meslek ve sosyal durumu
• Mahkemenin takdir yetkisi

Ücret miktarının belirlenmesinde mahkeme, tanığın durumunu ve tanıklık için ayırdığı zamanı değerlendirerek karar verir. Günlük ücret alt ve üst sınırları arasında mahkemenin takdirine bağlı olarak belirlenir.

Seyahat ve İkamet Giderleri

Tanıklık görevini yerine getirmek için seyahat eden tanıkların seyahat, ikamet ve beslenme giderleri ayrıca karşılanır. Bu giderler tanıklık ücretinden bağımsız olarak hesaplanır ve tanığa ödenir.

Seyahat giderleri kapsamında:

• Otobüs, tren, uçak gibi toplu taşıma araçları için bilet ücretleri
• Özel araç kullanımında yakıt giderleri (resmi tarifeye göre)
• Otopark ücretleri
• Köprü ve otoyol geçiş ücretleri

İkamet giderleri şunları içerir:

• Otel veya pansiyon konaklama ücretleri
• Gecelik konaklama için makul seviyede belirlenen giderler
• Tanıklık nedeniyle şehir dışında kalma zorunluluğu olan durumlarda konaklama masrafları

Beslenme giderleri ise:

• Öğün başına belirlenen makul miktarlarda yemek ücretleri
• Tanıklık süresi boyunca gerekli olan beslenme masrafları
• Mahkeme tarafından uygun görülen miktarlarda belirlenen giderler

Ücret Talep Prosedürü

Tanıklık ücretinin talep edilmesi için belirli prosedürler izlenmelidir. Farklı şehirden gelen tanıklar seyahat ve ikamet masraflarını savcılık veya mahkemeden talep edebilir.

Ücret talep süreci şu şekilde işlemektedir:

Duruşma sonrası talep: Tanık, ifadesini verdikten sonra mahkeme kalemine başvurarak ücret talebinde bulunabilir. Bu talep sözlü veya yazılı olarak yapılabilir.

Belge ibrazı: Seyahat giderleri için bilet, yakıt fişi gibi belgeler, ikamet giderleri için otel faturası, beslenme giderleri için yemek fişleri ibraz edilmelidir.

Mahkeme kararı: Mahkeme, tanığın talebini değerlendirerek ücret miktarını belirler ve ödeme emri verir.

Ödeme süreci: Belirlenen ücret, mahkeme veznesinden veya ilgili savcılık veznesinden tanığa ödenir.

Tanıklık ücreti talep etmek için belirli bir süre sınırı bulunmamakla birlikte, makul bir süre içinde talepte bulunulması önerilir. Ücret ödemesi genellikle duruşma tarihinden itibaren kısa sürede gerçekleştirilir.

Önemli not: Tanıklık yapmak sicile işlemez ve tanıklar bu görevleri karşılığında ücret alma hakkına sahiptir. Ancak yalan tanıklık yapılması durumunda hem cezai sorumluluk doğar hem de ücret hakkı ortadan kalkar.

Tanıklık ücretleri, bu önemli kamu görevinin yerine getirilmesini teşvik etmek ve tanıkların mağduriyetini önlemek amacıyla düzenlenmiştir. 2025 yılında yapılan artışlar, tanıkların bu görevlerini daha rahat yerine getirmelerini sağlamayı amaçlamaktadır.