Dijital sanat dünyasının yeni fenomeni NFT'ler, vergisel açıdan önemli sorular doğurmaktadır. Blockchain teknolojisi üzerinde benzersiz kimlik numaralarına sahip bu dijital varlıkların vergilendirilmesi konusunda yasal belirsizlikler bulunmaktadır. NFT satışlarından elde edilen gelirlerin nasıl vergilendirileceği, fikri mülkiyet hakları ile ilişkisi ve hukuki statüsü henüz tam olarak netleşmemiştir. Bu makale, NFT'lerin vergisel boyutunu Türk hukuku çerçevesinde kapsamlı olarak incelemektedir.

NFT'lerin Tanımı ve Teknolojik Altyapısı

Non-Fungible Token (NFT) kavramı, dijital dünyada benzersizlik ve sahiplik konseptini yeniden tanımlayan devrim niteliğinde bir teknolojik yeniliktir. NFT'ler, blockchain teknolojisi üzerinde benzersiz dijital varlıkları temsil eden, değiştirilemez ve ikame edilemez tokenlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu dijital varlıklar, her birinin kendine özgü kimlik numarası bulunması nedeniyle kripto paralardan farklı olarak birbirleri yerine kullanılamazlar.

NFT'lerin temel özelliği, dijital bir varlığın benzersiz olduğunu onaylayan ve blokzinciri adı verilen dijital defterde depolanan veri birimleri olmalarıdır. Bu teknoloji sayesinde, daha önce kolaylıkla kopyalanabilen dijital içeriklerin sahiplik hakları net bir şekilde belirlenebilmekte ve korunabilmektedir.

Blockchain Teknolojisi ve NFT İlişkisi

Blockchain teknolojisi, NFT'lerin temelini oluşturan dağıtık, paylaşılan, şifrelenmiş, geri dönüşü olmayan ve bozulmayan bir bilgi deposu sistemidir. Bu sistemde gerçekleştirilen her işlem şifreleme algoritmaları ile bloklara işlenir ve merkezi otoriteye ihtiyaç duyulmadan kimlik gizliliği, şeffaflık ve değiştirilemezlik özellikleri sağlanır.

ERC 721 standardı, NFT'lerin Ethereum blokzinciri üzerinde üretildiği teknik standarttır. Bu standart, her tokenın benzersiz bir kimliğe sahip olmasını ve diğer tokenlarla değiştirilemez olmasını garanti eder. Ethereum, Bitcoin, Ripple, Hyperledger ve Corda gibi platformlar blockchain ekosisteminin önemli örnekleri arasında yer almaktadır.

NFT'ler, varlıkların simgeleştirilerek benzersiz bir şekilde kimliklendirilmesine imkan veren, Ethereum blokzinciri üzerinde ERC 721 standardına bağlı olarak üretilen biricik tokenlar olarak tanımlanmaktadır. Bu teknolojik altyapı sayesinde, dijital sanat eserlerinden müzik parçalarına, oyun karakterlerinden sanal gayrimenkullere kadar geniş bir yelpazede dijital varlıkların sahiplik hakları güvence altına alınabilmektedir.

NFT Pazar Yerleri ve Dosya Boyutu Kısıtlamaları

NFT pazar yerleri, bu dijital varlıkların alım satımının gerçekleştirildiği platformlardır. Her platform, teknik altyapısı ve kullanıcı deneyimi göz önünde bulundurularak farklı dosya boyutu kısıtlamaları getirmektedir.

OpenSea, 2017 yılında kurulmuş ilk ve en büyük NFT pazar yeri olarak maksimum 100MB dosya boyutuna izin vermektedir, ancak optimal performans için 50MB altında tutulması önerilmektedir. Platform JPG, GIF, PNG, MP4, SVT, MP3, WebM, WAV, GLTF, GLB ve OGG formatlarını desteklemektedir.

Rarible, 2020 yılında DAO (Merkezi Olmayan Otonom Organizasyon) olarak başlatılmış olup maksimum 10MB dosya boyutu limiti bulunmaktadır. WebP, PNG, MP4, GIF, MP3 ve JPEG formatlarını kabul eden platform, kullanıcıların RARI token kazanarak platform yönetiminde söz sahibi olmalarını sağlamaktadır.

SuperRare, sanat galerisi konseptinde çalışan ve seçici yaklaşım sergileyen bir platform olarak maksimum 50MB dosya yükleme imkanı sunarken, thumbnail için 10MB sınırı getirmektedir. Foundation ise 2020 yılında kurulmuş açık artırma formatında çalışan bir platform olarak maksimum 50MB dosya boyutu kabul etmekte, görüntülerin 3000px veya altında, videoların ise 4K veya 1080p formatında yüklenmesini şart koşmaktadır.

Mintable, gazsız mint işlemi ile tanınan platform olarak maksimum 3GB dosya boyutu limiti ile dikkat çekmektedir. KnownOrigin ise sanatçı seçiminde titiz davranarak ana varlık için 75MB, kapak görseli için 25MB limit getirmektedir.

Ünlü NFT Koleksiyonları

NFT dünyasının gelişiminde önemli rol oynayan koleksiyonlar, bu teknolojinin potansiyelini gözler önüne sermektedir. 2017 CryptoKitties oyunu, NFT'lerin ilk popülerlik kazandığı proje olarak tarihe geçmiştir. Bu oyundaki karakterler 512px x 384px boyutunda tasarlanmış ve Mart 2018'de piyasaya sürülmüştür.

Bored Ape Yacht Club, Nisan 2021'de çıkışlı olan ve 631px x 631px boyutundaki karakterleriyle büyük ilgi gören bir koleksiyon haline gelmiştir. Türev koleksiyonları ise iki kat büyük 1262px kare boyutunda üretilmektedir.

CryptoPunks, Haziran 2017'de çıkışlı ilk NFT projelerinden biri olarak 336px x 336px piksel sanat formatında tasarlanmıştır. Cool Cats koleksiyonu ise Temmuz 2021'de 9999 adet mavi kedi karakteri ile 1080px x 1080px boyutunda piyasaya sürülmüştür.

NFT tarihinin en dikkat çekici satışı, Beeple'ın "Everydays: The First 5000 Days" adlı eseri olmuştur. Bu dijital sanat eseri 69 milyon dolara satılarak NFT piyasasının potansiyelini dünya çapında göstermiştir. Eser 21069px x 21069px boyutunda tasarlanmış ve dijital sanat dünyasında çığır açmıştır.

Meebits koleksiyonu Mayıs 2021'de 3D modeller olarak piyasaya sürülmüş, portreler 1024px x 1536px boyutunda üretilmiştir. VeeFriends ise Gary Vaynerchuk'un projesi olarak VeeCon etkinlik erişimi sağlayan 640px x 860px boyutundaki karakterlerle dikkat çekmiştir.

Bu teknolojik altyapı ve pazar dinamikleri, NFT'lerin sadece dijital koleksiyon öğeleri olmadığını, aynı zamanda karmaşık hukuki ve vergisel sonuçları olan dijital varlıklar olduğunu göstermektedir. NFT medya dosyalarının boyutları nedeniyle Ethereum blockchain üzerinde değil IPFS sisteminde saklanması, dosya boyutunun gas ücretlerini etkilememesi gibi teknik detaylar

NFT'lerin Vergisel Statüsü ve Belirsizlikler

NFT'lerin vergisel açıdan değerlendirilmesi, dijital ekonominin en karmaşık konularından birini oluşturmaktadır. Blockchain teknolojisi üzerinde benzersiz kimlik numaralarına sahip bu dijital varlıkların vergilendirilmesi konusunda hem ulusal hem de uluslararası düzeyde önemli belirsizlikler bulunmaktadır. Bu belirsizlikler, NFT piyasasının hızla büyümesi ve çeşitlenmesiyle birlikte daha da kritik hale gelmektedir.

Vergilendirme Yöntemleri

NFT'lerin vergilendirilmesinde karşılaşılan dört temel vergilendirme belirsizliği bulunmaktadır. İlk belirsizlik, NFT'lerin sanat eseri mi yoksa dijital varlık mı olarak değerlendirileceği konusundadır. Bu ayrım, vergi oranları ve muafiyet koşulları açısından kritik önem taşımaktadır. Sanat eseri olarak kabul edilmesi durumunda, bazı ülkelerde sağlanan vergi teşvikleri ve indirimleri uygulanabilecektir.

İkinci belirsizlik, alım-satım işlemlerinin sermaye kazancı mı yoksa faaliyet geliri mi olarak vergilendirileceği konusundadır. Bu sınıflandırma, vergi oranlarının belirlenmesinde doğrudan etkili olmaktadır. Üçüncü belirsizlik, NFT'lerin kripto para birimleriyle takasının vergilendirilmesi konusundadır. Dördüncü ve son belirsizlik ise uluslararası vergilendirme açısından ortaya çıkan koordinasyon sorunlarıdır.

Akademik literatürde NFT vergilendirmesi için gelir temelli ve varlık temelli yaklaşım olmak üzere iki temel yaklaşım önerilmektedir. Gelir temelli yaklaşım, NFT satışından elde edilen geliri vergilendirmeyi önerirken, varlık temelli yaklaşım NFT'nin kendisini vergilendirme konusu yapmaktadır.

Sermaye Kazancı vs Faaliyet Geliri

NFT işlemlerinin vergisel sınıflandırılmasında en kritik ayrım, bu işlemlerin sermaye kazancı mı yoksa faaliyet geliri mi olarak değerlendirileceği konusundadır. Bu ayrım, vergi mükellefinin NFT ile ilgili faaliyetlerinin niteliğine göre belirlenmektedir.

Sermaye kazancı olarak değerlendirme durumunda, NFT'nin yatırım amacıyla satın alınması ve belirli bir süre sonra satılması söz konusudur. Bu durumda, alış ve satış fiyatı arasındaki fark sermaye kazancı olarak vergilendirilmektedir. Sermaye kazancı vergilendirmesinde genellikle daha düşük vergi oranları uygulanmakta ve belirli muafiyetler sağlanabilmektedir.

Faaliyet geliri olarak değerlendirme durumunda ise, NFT ticaretinin düzenli ve sürekli bir faaliyet olarak yürütülmesi söz konusudur. Bu durumda elde edilen gelir, ticari faaliyet geliri olarak değerlendirilmekte ve daha yüksek vergi oranlarına tabi olmaktadır. NFT yaratıcıları ve düzenli olarak NFT ticareti yapan kişiler bu kapsamda değerlendirilebilmektedir.

Türk vergi hukuku açısından bu ayrımın yapılabilmesi için mükellefin NFT ile ilgili faaliyetlerinin sıklığı, hacmi ve amacının değerlendirilmesi gerekmektedir. Ancak henüz bu konuda net kriterler belirlenmemiştir.

Kayıt Tutma ve Raporlama Yükümlülükleri

NFT işlemlerinde kayıt tutma ve raporlama yükümlülükleri, vergisel uyumun sağlanması açısından kritik önem taşımaktadır. NFT satışından elde edilen gelirlerin doğru kayıtlarının tutulması ve vergi beyannamelerinde doğru raporlanması zorunludur.

Kayıt tutma yükümlülüğü kapsamında şu bilgilerin muhafaza edilmesi gerekmektedir:

• NFT'nin satın alınma tarihi ve tutarı
• Satış tarihi ve tutarı
• İşlem yapılan platform bilgileri
• Gas ücretleri ve diğer işlem maliyetleri
• NFT'nin teknik özellikleri ve metadata bilgileri

Verginin yasallığı ilkesi gereğince, kanuni düzenleme olmaksızın NFT vergilendirmesinin yapılması hukuka aykırı olacaktır. Bu durum, vergi idaresinin NFT işlemlerini vergilendirirken mevcut vergi kanunlarının yorumu yoluyla hareket etmesi gerektiğini göstermektedir.

Raporlama yükümlülüğü açısından, NFT işlemlerinin hangi gelir türü kapsamında beyan edileceği konusunda belirsizlik bulunmaktadır. Bu belirsizlik, mükelleflerin vergi danışmanlığı almasını ve vergi yasalarının tam olarak anlaşılmasını zorunlu kılmaktadır.

Blockchain teknolojisinin şeffaf yapısı nedeniyle, vergi otoritelerinin NFT işlemlerini takip etmesi teknik olarak mümkün olmakla birlikte, bu işlemlerin vergisel değerlendirmesi için uygun altyapı ve düzenlemelerin oluşturulması gerekmektedir. Vergi kaçakçılığı riskinin minimize edilmesi için, dijital varlık işlemlerinin izlenmesi ve raporlanması konusunda yenilikçi çözümlerin geliştirilmesi önem arz etmektedir.

Fikri Mülkiyet Hakları ve Hukuki Çerçeve

NFT'lerin vergisel boyutunu anlamak için öncelikle bu dijital varlıkların fikri mülkiyet hakları açısından nasıl değerlendirildiğini incelemek gerekmektedir. Fikri mülkiyet hakları, NFT'lerin hukuki statüsünü belirlemede kritik rol oynamakta ve vergilendirme sürecini doğrudan etkilemektedir.

Telif Hakları ve NFT İlişkisi

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)'nun 1/B maddesi uyarınca eser, "sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri" olarak tanımlanmıştır. Bu tanım çerçevesinde NFT'lerin kendisinin eser vasfına sahip olup olmadığı önemli bir tartışma konusudur.

NFT'ler, dijital bir varlığın benzersiz olduğunu onaylayan ve blockchain üzerinde depolanan veri birimleridir. NFT satın alınması, otomatik olarak telif hakkı sahipliğinin devri anlamına gelmemektedir. Bu durum, vergilendirme açısından önemli sonuçlar doğurmaktadır çünkü satın alınan şeyin niteliği vergi türünü ve oranını belirlemektedir.

Telif hakları açısından NFT işlemleri üç farklı durumda değerlendirilebilir:

• NFT'nin kendisinin eser niteliği taşıması durumu: Bu durumda NFT, bağımsız bir eser olarak telif hakkı korumasından yararlanır
• NFT'ye dönüştürülmüş eserin telif hakları: Mevcut bir eserin NFT formatına çevrilmesi durumunda orijinal eserin telif hakları devam eder
• NFT formatındaki kullanım hakları: NFT satışı genellikle sadece belirli kullanım haklarını devretmekte, tam telif hakkı devrini içermemektedir

Yazılılık Şartı Sorunu

5846 sayılı FSEK'in 52. maddesi, mali haklara dair sözleşmelerin yazılı olması ve konuları olan hakların ayrı ayrı gösterilmesi şartını getirmektedir. Bu düzenleme, NFT işlemlerinde kritik bir hukuki sorun yaratmaktadır.

Akıllı sözleşmeler aracılığıyla gerçekleştirilen NFT satışlarının bu yazılılık şartını karşılayıp karşılamayacağı tartışmalıdır. Geleneksel anlamda yazılı sözleşme kavramının dijital ortamdaki karşılığının ne olduğu henüz netleşmemiştir. Bu belirsizlik, NFT işlemlerinin hukuki geçerliliğini ve dolayısıyla vergisel sonuçlarını etkilemektedir.

Yazılılık şartının karşılanmaması durumunda:

• Telif hakkı devri geçersiz sayılabilir
• NFT satışı sadece dijital varlık transferi olarak değerlendirilebilir
• Vergilendirme açısından farklı kategorilerde sınıflandırılabilir

Bu durum, NFT satışlarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesinde hangi hukuki çerçevenin uygulanacağı konusunda belirsizlik yaratmaktadır.

Marka Koruması

NFT'lerin marka hukuku açısından korunması, uluslararası düzeyde kabul görmüş bir yaklaşımdır. Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi (EUIPO), NFT'lerin 09. sınıfta tescil edilmesinin uygun olduğunu belirtmiştir. Bu sınıflandırma, bilimsel, denizcilik, topografya, fotoğraf, sinematografi, optik, tartı, ölçü, sinyal, kontrol, kurtarma ve öğretim aletlerini kapsamaktadır.

Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO)'nun Nice Sınıflandırma sisteminin güncel versiyonunda 9. Sınıfta "NFT'ler tarafından doğrulanmış indirilebilir dijital dosyalar" alt grubu eklenmiştir. Bu gelişme, NFT'lerin marka hukuku açısından tanınmasının uluslararası boyutunu göstermektedir.

Hizmet markaları bakımından ise özellikle şu sınıflar gündeme gelmektedir:

• 35. sınıf: Reklam, işletme yönetimi, işletme idaresi
• 36. sınıf: Sigorta, finansal işlemler, parasal işlemler
• 41. sınıf: Eğitim, eğlence, spor ve kültürel faaliyetler
• 42. sınıf: Bilimsel ve teknolojik hizmetler

Marka korumasının NFT'ler için kabul edilmesi, bu dijital varlıkların ticari değerinin hukuki olarak tanınması anlamına gelmektedir. Bu durum, vergilendirme açısından NFT'lerin ticari varlık olarak değerlendirilmesini desteklemektedir.

NFT'lerin fikri mülkiyet hakları çerçevesindeki bu karmaşık yapısı, vergilendirme sürecinde hangi hukuki kategorinin uygulanacağını belirleme konusunda zorluklar yaratmaktadır. Telif hakları, yazılılık şartları ve marka koruması gibi farklı hukuki boyutların bir arada değerlendirilmesi, NFT işlemlerinin vergisel sonuçlarını doğrudan etkilemektedir.

Türkiye'deki Hukuki Durum ve Düzenlemeler

Türkiye'de NFT'lerin hukuki statüsü ve vergisel boyutu, mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde değerlendirilmektedir. Henüz NFT'lere özgü kapsamlı bir yasal çerçeve bulunmaması, bu alandaki belirsizlikleri artırmakta ve çeşitli hukuki sorunları beraberinde getirmektedir.

TCMB Yönetmeliği

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın 16 Nisan 2021 tarihli "Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik" NFT piyasasında önemli bir dönüm noktası oluşturmuştur. Bu yönetmelik uyarınca, kripto para birimleri ile NFT alım-satım işlemleri hukuka aykırılık teşkil etmektedir.

Yönetmeliğin getirdiği kısıtlamalar şunlardır:

• Ödeme hizmet sağlayıcılarının kripto varlıkları ödeme aracı olarak kullanmasının yasaklanması
• NFT platformlarının Türkiye'de kripto para ile işlem yapmasının engellenmesi
• Geleneksel ödeme yöntemlerinin NFT alım-satımında tercih edilmesi zorunluluğu

Bu düzenleme, NFT piyasasının Türkiye'deki gelişimini sınırlandırmış ve yatırımcıları alternatif ödeme yöntemleri aramaya yöneltmiştir. Ancak yönetmelik, fiat para (Türk Lirası, Dolar, Euro gibi) ile NFT alım-satımını yasaklamamaktadır.

Kişisel Verilerin Korunması

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) NFT'ler açısından özel bir önem taşımaktadır. Kanunun 28. maddesi sanat faaliyetlerini istisna kapsamına almakla birlikte, NFT'lerin bu istisna kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği tartışmalıdır.

Blockchain teknolojisinin değiştirilemez yapısı KVKK açısından önemli zorluklar yaratmaktadır:

• Kişisel verilerin değiştirilmesi veya silinmesi taleplerinin teknik olarak karşılanamaması
• Veri sahiplerinin haklarını kullanmasında yaşanan güçlükler
• NFT'lerde yer alan kişisel bilgilerin kalıcı olarak blockchain üzerinde saklanması

Bu durum, özellikle portre NFT'leri ve kişisel bilgi içeren dijital sanat eserleri için önem arz etmektedir. NFT yaratıcıları ve platform işletmecileri, KVKK uyumluluğu açısından dikkatli davranmalı ve gerekli önlemleri almalıdır.

Yetki ve Uygulanacak Hukuk Sorunları

NFT'lerin merkeziyetsiz yapısı ve sınır ötesi işlem özelliği, yetki ve uygulanacak hukuk açısından karmaşık sorunlar doğurmaktadır. Bu sorunlar şu başlıklar altında toplanabilir:

Yargı Yetkisi Belirsizlikleri:

• NFT platformlarının farklı ülkelerde faaliyet göstermesi
• Uyuşmazlık halinde hangi mahkemenin yetkili olacağının belirsizliği
• Uluslararası tahkim ve alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin gerekliliği

Uygulanacak Hukuk Sorunları:

• NFT satıcısı, alıcısı ve platform işletmecisinin farklı ülkelerde bulunması durumu
• Sözleşme hukukunun hangi ülke mevzuatına göre yorumlanacağı
• Fikri mülkiyet haklarının korunmasında hangi ülke yasalarının geçerli olacağı

İcra ve İnfaz Zorlukları:

• Mahkeme kararlarının blockchain üzerinde nasıl uygulanacağı
• NFT'lerin dondurulması veya el konulması işlemlerinin teknik zorluğu
• Tazminat kararlarının tahsil edilmesindeki güçlükler

Bu belirsizlikler, NFT piyasasında faaliyet gösteren tüm taraflar için hukuki güvenlik açısından risk oluşturmaktadır. Özellikle yüksek değerli NFT işlemlerinde, sözleşmelerde yetki ve uygulanacak hukuk klozlarının açıkça belirlenmesi kritik önem taşımaktadır.

---

NFT'lerin vergisel boyutu ve hukuki statüsü, Türkiye'de henüz tam olarak netleşmemiş bir konudur. Mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde değerlendirilen NFT'ler, vergilendirme belirsizlikleri, fikri mülkiyet hakları sorunları ve teknik-hukuki uyum zorlukları ile karşı karşıyadır. TCMB'nin kripto para kısıtlamaları, KVKK'nın blockchain teknolojisi ile uyum sorunu ve yetki-hukuk belirsizlikleri, bu alanda kapsamlı yasal düzenlemelere olan ihtiyacı ortaya koymaktadır. NFT piyasasının sağlıklı gelişimi için, teknolojinin ruhuna uygun, inovasyonu engellemeyecek ve hukuki güvenliği sağlayacak düzenlemelerin bir an önce hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu süreçte, NFT ile iştigal eden tüm tarafların uzman hukuki danışmanlık alması ve mevcut yasal yükümlülüklerini titizlikle yerine getirmesi kritik önem taşımaktadır.